دلایل زیادی، از بارداری و تغییرات هورمونی تا بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت کنترل نشده، عفونت‌ها، داروها و عوامل جدی‌تری همچون تومورها باعث اختلال در نظم چرخه قاعدگی می‌شوند. در این مطلب می‌توانید برخی از مهم‌ترین و شایع‌ترین علت‌‌های قاعدگی نامنظم در زنان را بشناسید.

با مراجعه به کلینیک شبانه روزی نوید سلامت، واقع در شرق تهران، از خدمات تخصصی پزشکی بهره مند شوید.

سیکل قاعدگی

سیکل قاعدگی مجموعه‌ای از تغییرات طبیعی در روند تولید هورمون‌ها، ساختار رحم و تخمدان است که بارداری را در هر ماه ممکن می‌سازد. نظم این چرخه که از روز اول قاعدگی تا زمان شروع قاعدگی بعدی محاسبه می‌شود از نشانه‌های سلامت در زنان است. سطح هورمون‌های جنسی استروژن و پروژسترون معمولاً در طول چرخه قاعدگی تغییر می‌کنند و می‌توانند باعث بروز علائم قاعدگی شوند. چرخه‌های قاعدگی اغلب با بالا رفتن سن، دستخوش تغییراتی قرار می‌گیرند. یک چرخه طبیعی قاعدگی بین 21 تا 35 روز بوده و به‌طور میانگین 28 روز طول می‌کشد.

ویژگی های سیکل قاعدگی منظم

همانطور که اشاره شد، چرخه قاعدگی طبیعی به‌طور معمول 28 روز بوده که تعداد این روزها در هر زنی متفاوت است. اگر فاصله بین دو قاعدگی 21 تا 35 روز باشد، قاعدگی‌های شما هنوز هم منظم محسوب می‌شوند، به این معنی که مدت زمان اولین روز قاعدگی تا شروع قاعدگی بعدی حداقل 21 روز است، اما بیشتر از 35 روز هم نیست. قاعدگی برخی از خانم‌ها آنقدر منظم است که می توانند روز و ساعت شروع قاعدگی خود را پیش‌بینی کنند. 

شرایطی که باعث برهم خوردن نظم قاعدگی می‌شوند

عوامل مختلفی می‌توانند باعث بی نظمی چرخه قاعدگی شوند. تغییرات در سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون، می‌تواند الگوی طبیعی قاعدگی را مختل کند؛ به‌همین‌دلیل، دختران جوانی که در سن بلوغ هستند و زنانی که به یائسگی نزدیک می‌شوند، معمولاً دوره‌های قاعدگی نامنظم دارند. سایر علل شایع بی‌ نظمی سیکل قاعدگی عبارتند از:

انواع اختلالات قاعدگی

شایع ترین اختلالات قاعدگی که خود منجر به برهم خوردن نظم سیکل قاعدگی یا قاعدگی نامنظم می شوند عبارتند از:

•  آمنوره: امنوره توقف و قطع کامل قاعدگی برای حداقل 3 ماه متوالی است. فقدان پریود به مدت 90 روز یا بیشتر، غیرطبیعی تلقی می‌شود، مگر اینکه شخص در دوران بارداری، شیردهی یا سنین یائسگی باشد. سن یائسگی معمولاً بین 45 تا 55 سالگی است. پریود نشدن تا سن 15 یا 16 سالگی یا ظرف سه سال پس از ظاهر شدن علائم بلوغ از جمله بزرگ شدن پستان‌ها می تواند نشانه ای از آمنوره باشد.
• الیگومنوره: الیگومنوره پریودهایی است که به صورت نامتناوب اتفاق می‌افتند و ممکن است فاصله بین پریودها بیش از 35 روز باشد یا فرد در طی یک سال کمتر از 6 تا 8 بار پریود شود.
• دیسمنوره: دیسمنوره اصطلاحی است که برای پریودهای دردناک و دردهای شدید قاعدگی بکار می‌رود. با این حال، مقداری درد و ناراحتی در طول چرخه قاعدگی طبیعی است.
• خونریزی غیرطبیعی رحم: خونریزی در بین پریودها، خونریزی‌های طولانی‌مدت یا پریود بسیار سنگین  باعث بی نظمی پریود می شوند

علت پریود نامنظم

پریودی نامنظم به دلایل گوناگونی اتفاق می‌افتد که در این قسمت به برخی از رایج‌ترین این علل و علائمی که همراه با هر یک رخ می‌دهند اشاره کرده ایم:

• بلوغ :در دوران بلوغ، تغییرات قابل توجهی در بدن اتفاق می‌افتند. ممکن است سال‌ها طول بکشد تا هورمون‌هایی که وظیفه تنظیم قاعدگی را بر عهده دارند در یک الگوی منظم قرار بگیرند. این که در این زمان پریودهای نامنظمی را تجربه کردید، کاملا رایج است.
•  استفاده از روش‌های ضدبارداری :روش‌های ضدبارداری هورمونی با توقف تخمک گذاری عمل می‌کنند. این به این معناست که فرد هنگام استفاده از این روش‌ها، پریود واقعی ندارد. با این حال، افرادی که از قرص‌های ضدبارداری هورمونی، پچ‌ها، ایمپلنت‌ها و دستگاه‌های درون رحمی (به نام IUD) استفاده می‌کنند، همچنان خونریزی واژینال را تجربه می‌کنند. ممکن است این خونریزی یکبار در ماه (همچون یک قاعدگی معمولی) رخ دهد. این نوع خونریزی نامنظم اغلب خطرناک نیست، اما اگر از نظر شما نامطلوب است یا اگر می‌خواهید روش ضدبارداری دیگری را امتحان کنید، می‌توانید با پزشک‌تان صحبت کنید.
• شیردهی : پرولاکتین هورمونی است که در تولید شیر مادر نقش مهمی ایفا می‌کند. این هورمون همچنین می‌تواند تخمک گذاری را سرکوب کند (خصوصا در افرادی که در ماه‌های اول تولد نوزاد، به طور مکرر به او شیر می‌دهند). این به این معناست که ممکن است فرد در این مدت پریود نشود. پزشکان به این حالت آمنوره شیردهی می‌گویند که وضعیت خطرناکی در نظر گرفته نمی‌شود. معمولا قاعدگی نیز مدت کوتاهی پس از این که مادر میزان شیردهی را کم کرد یا شیردهی را کاملا قطع کرد به حالت عادی باز می‌گردد.
• دوران قبل از یائسگی : اولین مرحله یائسگی، دوران قبل از یائسگی است که حدود ۴ الی ۸ سال قبل از شروع یائسگی آغاز می‌شود (معمولا زمانی که فرد در دهه ۴۰ زندگی قرار دارد). در این دوران ممکن است چرخه‌های قاعدگی در برخی نقاط مختلف، طولانی تر یا کوتاه‌تر شوند. اما در نهایت، قاعدگی‌ها کمتر اتفاق می‌افتند، و با شروع یائسگی به طور کامل متوقف می‌شوند.
• استرس : بالا بودن سطح استرس با پریودهای نامنظم در ارتباط است. در سال ۲۰۲۱ دانشمندان با انجام یک مطالعه که در مورد منظم بودن چرخه قاعدگی در طول پاندمی کووید ۱۹ بود، این موضوع را تایید کردند.از ۲۱۰ شرکت کننده، ۵۴ درصد گزارش کردند که در ماه‌های اول پاندمی، تغییراتی را در چرخه‌های قاعدگی شان تجربه کردند. آنهایی که سطح استرس بالاتری داشتند نیز پریودهای طولانی تر و شدیدتری داشتند. زمانی که فرد استرس دارد، بدن هورمون‌های استرس (همچون آدرنالین و کورتیزول) را ترشح می‌کند. این هورمون‌ها ممکن است با هورمون‌های جنسی که قاعدگی را تنظیم می‌کنند، تداخل داشته باشند.
• کاهش وزن : کاهش وزن بیش از حد یا سریع ممکن است سبب شود که قاعدگی نامنظم شود یا متوقف شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که بخش‌هایی از مغز، ترشح هورمون‌هایی که بر چرخه قاعدگی تاثیر می‌گذارند را متوقف می‌کند. اصطلاح پزشکی ای که برای توصیف این وضعیت به کار می‌رود، آمنوره هیپوتالاموس است که منجر به کمبود استروژن می‌شود
• داروها : برخی از داروها نیز می‌توانند روی چرخه قاعدگی تاثیر بگذارند مانند داروهای رقیق کننده خون، همچون آسپرین و داروهای ضد التهابی و داروهای تیروئید و داروهای ضد افسردگی و داروهای شیمی درمانی

گاهی برخی از بیماری‌های زمینه ای علت پریود نامنظم هستند. رایج‌ترین این بیماری‌ها عبارتند از:

1 سندرم تخمدان پلی کیستیک

پریودهای نامنظم، رایج‌ترین علامت سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) هستند. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که کیست‌هایی در تخمدان‌ها رشد می‌کنند. افرادی که به این سندرم مبتلا هستند اغلب دارای سطوح بالایی از آندروژن (هورمون جنسی مردانه) هستند. این وضعیت می‌تواند تخمک گذاری را متوقف کند و سبب نامنظم شدن چرخه‌های قاعدگی شود.

2 اختلالات غده تیروئید

تیروئید غده ای پروانه ای شکل است که در گردن قرار دارد و هورمون‌های تیروئیدی را تولید می‌کند. این هورمون‌های روی چرخه قاعدگی تاثیر می‌گذارند.

کم کار بودن تیروئید (هیپوتیروئیدیسم) به این معناست که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند. این وضعیت می‌تواند سبب ایجاد دوره‌های قاعدگی طولانی تر و شدیدتری شود. سایر علائم این اختلال شامل خستگی، حساسیت به سرما و افزایش وزن هستند.

پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم) می‌تواند باعث کوتاه‌تر و خفیف شدن دوره‌های قاعدگی شود. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است علائمی نظیر کاهش وزن بدون دلیل، اضطراب و تپش قلب را نیز تجربه کنند

3 فیبروم رحم

فیبروم‌ها توده‌هایی هستند که در دیواره رحم ایجاد می‌شوند. اکثر این فیبروم‌ها غیر سرطانی هستند. فیبروم‌ها از نظر اندازه با هم متفاوتند. برخی از آنها اندازه یکی از دانه‌های سیب هستند و برخی دیگر اندازه یک گریپ فروت هستند.

فردی که به فیبروم مبتلاست ممکن است دوره‌های قاعدگی دردناک و شدیدی را تجربه کند. سایر علائمی که این افراد ممکن است تجربه کنند عبارتند از:

• درد یا فشار در ناحیه لگن
• درد در ناحیه پایین کمر
• پا درد
• درد هنگام برقراری رابطه جنسی

با این حال، برخی از افراد به جز نامنظم بودن پریود، هیچ علامت دیگری ندارند.

4 آندومتریوز

آندومتریوز از هر ۱۰ زنی که در سنین باروری قرار دارند، ۱ نفر را مبتلا می‌کند. طی این اختلال، سلول‌هایی که معمولا در داخل رحم رشد می‌کنند در خارج از آن رشد می‌کنند. این سلول‌ها پوشش داخلی رحم را تشکیل می‌دهند، پوششی که با هر چرخه قاعدگی ضخیم می‌شود و می‌ریزد. زمانی که سلول‌ها در جای دیگری رشد کنند، این ضخیم شدن و ریزش در هر چرخه، سبب بروز درد قابل توجهی می‌شود

5 سرطان دهانه رحم و آندومتر

سرطان دهانه رحم و آندومتر ممکن است سبب خونریزی غیرمعمولی از رحم شوند که شبیه یک دوره قاعدگی به نظر می‌رسد. همچنین ممکن است فرد متوجه خونریزی بین پریودها یا بعد از رابطه جنسی شود. زمانی که این سرطان در مراحل اولیه است، سبب بروز علائم جزئی و کمی می‌شود. به همین خاطر بهتر است در مورد هر گونه خونریزی واژینال بدون دلیلی، با پزشک زنان صحبت کنید

6 بیماری التهابی لگن

بیماری التهابی لگن (PID) نوعی عفونت باکتریایی است که سیستم تولید مثل زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که عفونت وارد مجرای تناسلی می‌شود (اغلب از طریق تماس جنسی) و سپس به رحم و قسمت فوقانی مجرای تناسلی منتشر می‌شود. این بیماری ممکن است در اثر عفونت منتقله جنسی ای (STI) که درمان نشده رخ دهد و گاهی سبب بروز هیچ علائمی نمی‌شود. به همین خاطر بهتر است به طور مرتب تست‌های تشخیصی بیماری‌های آمیزشی را انجام دهید. به طور کلی برخی از رایج‌ترین علائم بیماری التهابی لگن عبارتند از پریود نامنظم، ترشحات واژینال که بوی ناخوشایندی دارند، درد در قسمت پایینی شکم، تب، اسهال و حالت تهوع.

7 اختلالات خوردن

اختلالات خوردن نظیر بی اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی می‌توانند سبب عدم قاعدگی یا نامنظم شدن قاعدگی شوند. اگر فرد کاهش وزن شدید را تجربه کرده باشد احتمال بروز اختلالات خوردن افزایش پیدا می‌کند.

چه زمانی برای پریود نامنظم باید به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت داشتن هر یک از علائم زیر فورا به پزشک مراجعه کنید:

• اگر در طول یک سال بیش از سه دوره پریود را از دست داده‌‌اید
• درد شدید در طول قاعدگی یا بین قاعدگی‌ها
• خونریزی شدید و غیر معمول (به صورتی که هر ساعت یک نوار بهداشتی یا تامپون کاملا خیس شود)
• تب بالا
• حالت تهوع یا استفراغ در طول قاعدگی

سخن اخر

در صورت مشاهده هریک از موارد فوق تنها کافیست به یک دکتر زنان خوب مراجعه کنید و دستورالعمل‌های مراقبتی و درمانی را پس از تشخیص او دریافت کنید.

فراموش نکنید که قاعدگی نامنظم زنگ خطری برای بانوان است! زیرا عدم توجه به نامنظمی‌ها خود می تواند مقدمه بیماری‌هایی مانند افسردگی،اضطراب و استرس،کیست های تخمدانی، اختلالات هورمونی، عفونت، سرطان و … را فراهم کند. تاخیر بیشتر از ۷ تا ۱۰ روز نگران کننده است و باید به پزشک مراجعه کنید.

کلینیک شبانه روری نوید سلامت، با کادر مجرب و متخصص پزشکی، در خدمت سلامتی شماست.