متخصص داخلی

دلایل سرد بودن بدن چیست؟ بررسی پزشکی و تخصصی

احساس سرما در بدن، حتی زمانی که دمای محیط طبیعی است، یکی از شکایات شایع در مراجعه‌کنندگان به درمانگاه‌ها و کلینیک‌ها محسوب می‌شود. این وضعیت ممکن است موقت و ناشی از شرایط محیطی باشد، اما در بسیاری از موارد ریشه در مشکلات جسمی و اختلالات متابولیکی دارد. در این مقاله به بررسی علمی و تخصصی دلایل سرد بودن بدن و رویکردهای درمانی مرتبط با آن می‌پردازیم.

🔹 ۱. کمبود آهن و آنمی فقر آهن

یکی از شایع‌ترین دلایل احساس سرمای مزمن، کمبود آهن در بدن است. آهن نقش کلیدی در تولید هموگلوبین دارد؛ پروتئینی در گلبول‌های قرمز که مسئول انتقال اکسیژن به سلول‌های بدن است.
وقتی سطح آهن کاهش می‌یابد، میزان اکسیژن‌رسانی نیز افت می‌کند. این کاهش اکسیژن موجب کندی متابولیسم سلولی و کاهش تولید حرارت در بافت‌ها می‌شود. در نتیجه فرد احساس سرما، ضعف عمومی و رنگ‌پریدگی پوست را تجربه می‌کند.

علائم همراه: تپش قلب، شکنندگی ناخن‌ها، سردی دست و پا، و خستگی زودرس.
تشخیص: با انجام آزمایش خون شامل CBC و بررسی سطح فریتین سرم مشخص می‌شود.
درمان: مصرف مکمل آهن طبق نظر پزشک، افزایش دریافت خوراکی‌های غنی از آهن مانند جگر، گوشت قرمز، عدس، اسفناج و زرده تخم‌مرغ توصیه می‌شود. جذب آهن با ویتامین C افزایش و با چای و قهوه کاهش می‌یابد.

🔹 ۲. لاغری بیش از حد و کمبود بافت چربی

چربی زیرپوستی نقش عایق حرارتی در بدن را دارد. در افرادی که لاغری مفرط دارند، ذخایر چربی بدن کاهش یافته و بدن نمی‌تواند گرما را به‌خوبی حفظ کند. از سوی دیگر، در حالت سوءتغذیه، سوخت‌وساز بدن نیز کاهش پیدا می‌کند که این خود باعث افت دمای مرکزی بدن می‌شود.

عوامل مؤثر: رژیم‌های سخت لاغری، اختلالات خوردن (مثل آنورکسی نروزا)، بیماری‌های مزمن گوارشی یا جذب ضعیف مواد مغذی.
درمان: اصلاح رژیم غذایی با کمک متخصص تغذیه، افزایش تدریجی کالری دریافتی از منابع سالم (مغزها، لبنیات کامل، غلات سبوس‌دار)، و بررسی احتمال کمبود پروتئین و ریزمغذی‌ها ضروری است.

🔹 ۳. کم‌کاری تیروئید (Hypothyroidism)

غده تیروئید تنظیم‌کننده اصلی متابولیسم بدن است. در کم‌کاری تیروئید، میزان ترشح هورمون‌های T3 و T4 کاهش می‌یابد و در نتیجه سوخت‌وساز سلولی کند می‌شود. این کندی باعث کاهش تولید حرارت و احساس سرمای مداوم می‌گردد.

علائم شاخص: افزایش وزن ناگهانی، خستگی مفرط، خشکی پوست، یبوست، تورم صورت، ریزش مو، و ضربان قلب پایین.
تشخیص: آزمایش خون شامل TSH، T3 و T4 کلیدی‌ترین ابزار تشخیص است.
درمان: مصرف داروی لووتیروکسین طبق تجویز پزشک، کنترل منظم سطح هورمون‌ها، و پرهیز از قطع خودسرانه دارو بسیار مهم است.
در بیماران مسن، سردی بدن ممکن است تنها نشانه کم‌کاری تیروئید باشد، بنابراین توجه به این علامت ضروری است.

🔹 ۴. مشکلات گردش خون (Peripheral Circulation Disorder)

اختلال در جریان خون محیطی یکی از علل مهم سردی اندام‌ها به‌ویژه دست‌ها و پاهاست. در این حالت، خون کافی به اندام‌های انتهایی بدن نمی‌رسد و این نواحی در مقایسه با سایر قسمت‌ها سردتر می‌شوند.

دلایل شایع:

• تصلب شرایین و تنگی عروق محیطی

• فشار خون پایین

• دیابت (که موجب آسیب عروقی و نوروپاتی محیطی می‌شود)

• سیگار و مصرف نیکوتین

• سبک زندگی کم‌تحرک

علائم همراه: بی‌حسی، رنگ‌پریدگی انگشتان، گزگز یا درد در پاها هنگام راه رفتن (به‌ویژه در بیماران دیابتی).
درمان: فعالیت بدنی منظم، ترک سیگار، کنترل قند و فشار خون، و در موارد شدید، بررسی تخصصی عروق با داپلر ضروری است.

🔹 ۵. کم‌آبی بدن (Dehydration)

آب نقشی حیاتی در تنظیم دمای بدن دارد. هنگامی‌که بدن دچار کم‌آبی می‌شود، حجم خون کاهش می‌یابد و جریان خون محیطی کند می‌گردد. در نتیجه دمای پوست پایین آمده و احساس سرما به‌ویژه در اندام‌ها ایجاد می‌شود.

علائم کم‌آبی: تشنگی زیاد، خشکی دهان، ادرار تیره‌رنگ، سردرد و احساس خستگی.
درمان: مصرف منظم آب در طول روز، مصرف میوه‌ها و سبزی‌های آبدار (مانند خیار، هندوانه، کاهو)، و کاهش نوشیدنی‌های کافئین‌دار که موجب دفع آب می‌شوند.

🔹 ۶. کمبود توده عضلانی (Muscle Mass Deficiency)

بافت عضلانی یکی از مهم‌ترین منابع تولید گرما در بدن است. در افرادی که عضلات ضعیفی دارند، متابولیسم پایه (BMR) پایین‌تر بوده و بدن گرمای کمتری تولید می‌کند. به همین دلیل افراد مسن یا کسانی که فعالیت بدنی کمی دارند، بیشتر احساس سرما می‌کنند.

دلایل کاهش عضله:

• بی‌تحرکی طولانی‌مدت

• تغذیه ناکافی از نظر پروتئین

• افزایش سن

• بیماری‌های مزمن مثل سرطان یا نارسایی کلیوی

راهکار: انجام تمرینات مقاومتی (Resistance Training)، مصرف پروتئین کافی (تخم‌مرغ، گوشت، لبنیات، حبوبات) و بررسی وضعیت متابولیک بدن در صورت کاهش وزن غیرعمدی.

🔹 ۷. خواب ناکافی و استرس مزمن

بدن در زمان خواب، دمای مرکزی خود را تنظیم و انرژی ذخیره‌شده را بازسازی می‌کند. خواب ناکافی یا بی‌کیفیت موجب اختلال در عملکرد سیستم عصبی خودکار (Autonomic Nervous System) و عدم تعادل در تنظیم حرارت بدن می‌شود. همچنین استرس مزمن از طریق افزایش ترشح کورتیزول، جریان خون محیطی را محدود کرده و منجر به سردی اندام‌ها می‌گردد.

راهکارهای علمی:

• حفظ الگوی خواب منظم (۷ تا ۸ ساعت در شبانه‌روز)

• پرهیز از مصرف کافئین در ساعات پایانی روز

• انجام تمرینات آرام‌سازی مانند تنفس عمیق، یوگا یا مدیتیشن

• بررسی احتمال اختلالات خواب مانند آپنه در صورت تداوم مشکل

🔹 سایر علل کمتر شایع

علاوه بر موارد بالا، برخی شرایط دیگر نیز می‌توانند باعث سردی بدن شوند:

• افت قند خون (هیپوگلیسمی): باعث لرزش، تعریق سرد و احساس سرما می‌شود.

• داروها: برخی داروهای ضدافسردگی، بتابلوکرها و ضد فشار خون ممکن است باعث کاهش جریان خون محیطی شوند.

• عفونت‌های مزمن: مانند سل یا هپاتیت می‌توانند متابولیسم بدن را کاهش دهند.

• نارسایی قلبی یا کلیوی: در مراحل پیشرفته، باعث کاهش جریان خون و سرمای عمومی بدن می‌شوند.

🧬 جمع‌بندی علمی

احساس سردی مداوم بدن همیشه نباید به‌عنوان یک ویژگی فردی یا “طبیعت سرد” در نظر گرفته شود. در بسیاری از موارد، این احساس نشانه‌ای از اختلال عملکرد در سیستم‌های خون‌رسانی، غدد درون‌ریز، یا متابولیسم بدن است.
ارزیابی دقیق شامل معاینه بالینی، بررسی سابقه پزشکی، آزمایش‌های خونی (CBC، TSH، فریتین، قند خون) و در صورت نیاز ارزیابی عروقی می‌تواند علت اصلی را مشخص کند.

🩺 توصیه درمانگاهی

اگر شما یا یکی از نزدیکانتان به‌طور مداوم احساس سرما دارید، به‌ویژه همراه با علائمی مانند خستگی، رنگ‌پریدگی، افزایش وزن یا بی‌حسی اندام‌ها، بهتر است به پزشک عمومی یا متخصص داخلی مراجعه کنید.
تشخیص زودهنگام بیماری‌هایی مانند کم‌کاری تیروئید، کم‌خونی یا مشکلات عروقی می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد.

✅ نکته پایانی: بدن انسان سیستم دقیقی برای تنظیم حرارت دارد. هرگونه اختلال در سوخت‌وساز، خون‌رسانی یا تعادل مایعات می‌تواند این سیستم را بر هم بزند. سبک زندگی سالم، تغذیه متعادل، خواب کافی و تحرک روزانه، ساده‌ترین و مؤثرترین راهکارها برای حفظ دمای طبیعی بدن هستند.