افیوژن مفصلی که به آن آب آوردن مفصل نیز می‌گویند، تجمع مایعات در فضای داخلی مفصل است. مفاصل زانو، هیپ (باسن)، آرنج و مچ پا در حالت طبیعی حاوی مایعات هستند. زمانی که این مایعات بیشتر از حد معمول در مفصل جمع می‌شود، فرد دچار التهاب و ورم مفصلی خواهد شد. از علل شایع آب آوردن مفصل، می‌توان به استفاده بیش از حد از مفصل، عفونت، دلایل سیستمیک یا تغییرات آرتروز اشاره کرد.
اگر علائم این عارضه را دارید، می‌توانید با مراجعه به کلینیک شبانه روزی نوید سلامت واقع در شرق تهران، با متخصص ارتوپدی مشورت کنید.
در ادامه مطلب با ما باشید تا با افیوژن مفصلی، انواع آن، علائم و عوارض آب آوردن مفصل بیشتر آشنا شوید.
افیوژن مفصلی (آب آوردن مفصل) چیست؟
افیوژن مفصلی (Joint effusion) یا مفصل آماس کرده، زمانی روی می‌دهد که مایعات درون و اطراف مفصل، بیش از حد لازم، وجود داشته باشد. آب آوردن باعث می شود که مفصل نسبت به سایر مفاصل بدن، بزرگ‌تر و متورم نشان داده شود. مفاصل برای کار کردن نیاز به هماهنگی بین استخوان‌ها و بافت مفاصل دارند تا خم شوند، انعطاف‌پذیر باشند، بچرخند یا وزن بدن را تحمل کنند.
افیوژن مفصلی، حالتی است که مایعات یا به اصطلاح آب وارد این بافت‌ها می‌شود و مفاصلی مانند زانو و سایر مفاصل بزرگ مثل مچ پا، آرنج، شانه و لگن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
البته آب آوردن مفصل روی مفاصل کوچک از جمله مفاصل انگشتان دست و پاها و مچ دست هم اثر سو می‌گذارد. در حالت معمول، قدری مایع در بافت مفاصل وجود دارد که ترکیبی از خون، چربی، پروتئین و مایع سینوویال است. اما زمانی که میزان این مایعات در مفصل از حالت عادی بیشتر شود، فرد دچار تورم مفصل یا به اصطلاح آب آوردن مفصل شده است و درد ایجاد می‌شود.
انواع افیوژن مفصلی
آب آوردن مفصل نشانه التهاب مفصل است و به دو دسته عفونی (سپتیک) و غیرعفونی (آسپتیک) تقسیم می‌شود. آب آوردن مفصل ناشی از عفونت به عنوان التهاب مفصل سپتیک شناخته می‌شود. آب آوردن غیرعفونی مفصل هم ناشی از آسیب یا آرتریت است.
افیوژن مفصلی مچ پا چیست؟
افیوژن مفصلی مچ پا که به آن مچ پای متورم هم می‌گویند، در اثر تجمع بیش از اندازه مایعات داخل بافت‌های اطراف مفصل مچ پا ایجاد می‌شود. آب آوردن مفصل مچ پا که یکی از شایع‌ترین نوع افیوژن مفصلی است ممکن است به دلایل مختلفی ازجمله عفونت، یا استفاده بیش از حد از مفصل و فشار زیاد روی مچ پا (فعالیت جسمی سنگین) به‌وجود بیاید.
افیوژن مفصلی لگن چیست؟
مفصل لگن هم همانند مفاصل آرنج و زانو، کمی آب و مایعات داخل بافت‌های پیرامونش دارد. زمانی که آب زیادی اطراف مفصل لگن جمع شود باعث بروز افیوژن مفصلی لگن و ورم آن می‌شود. مدت زمان بهبودی بیمار از افیوژن مفصلی لگن به علت اصلی ایجاد بیماری بستگی دارد. علت درد لگن سمت چپ یا در سمت راست می‌تواند این بیماری باشد.
اگر یکی از استخوان‌های اصلی مفصل شکسته باشد، احتمالا بیمار چند هفته تا چندماه درگیر افیوژن مفصلی لگن می شودد. در صورتی که آب آوردن مفصل به‌خاطر آرتروز باشد، احتمالا بیمار تا آخر عمر باید مفاصل متورم را تحمل کند.
افیوژن مفصلی شانه
آرتروز، روماتیسم، عفونت یا نقرس از علل شایع ایجاد افیوژن مفصلی هستند. آسیب دیدگی و جراحت مانند شکستگی و پیچ خوردن دست هم می‌تواند باعث افیوژن مفصلی شانه شود و علت شانه درد این عارضه است. در چنین شرایطی که بافت بین مفصلی شانه، آب می‌آورد، بیمار باید تا حد امکان از شانه‌هایش کمتر استفاده کند.
افیوژن مفصلی هیپ
مفصل هیپ از جمله مفاصل بزرگ و اصلی بدن است که به شدت پتانسیل آب آوردن دارد. درد، قرمزی، ورم و کاهش توانایی حرکت و جابجایی از نشانه‌های شایع تشکیل مایعات زیاد در مفاصل هستند. در صورت ابتلا به افیوژن مفصلی هیپ، آن ناحیه احساس گرما و داغی دارد و باعث درد در کشاله ران، باسن یا پایین کمر و سختی در راه رفتن می‌شود.
افیوژن مفصلی زانو
تجمع مایعات در فضای خالی بین مفصل و بورس‌های مفصلی را افیوژن مفصلی زانو یا آب آوردن زانو می‌گویند که باعث درد و فشار در ناحیه زانو شده و امکان درست راه رفتن را از بیمار می‌گیرد. خالی کردن آب اضافی باعث کاهش فشار، تسکین درد و بهبود حرکت مفاصل می‌شود. در برخی موارد، بعد از تخلیه آب اضافی زانو، از داروهای تزریقی برای درمان التهاب تاندون یا بورسیت استفاده می‌کنند.
علائم افیوژن مفصلی (نشانه های آب آوردن مفاصل)
در صورتی‌که میزان آب و مایعات اطراف مفاصل از حد معمول و طبیعی بیشتر شود، به اصطلاح فرد با عارضه آب آوردن مفصل مواجه شده است که با علائم زیر همراه است:
- درد
- دشواری در حرکت مفاصل
- تب
- احساس سنگینی در مفاصل
- قرمزی
- کشیدگی و سفتی مفاصل
- از بین رفتن خاصیت انعطاف‌پذیری
- گرم و داغ شدن پوست
تشخیص افیوژن مفصلی
تشخیص افیوژن مفصلی به این بستگی دارد که کدام یک از مفاصل بدن دچار این عارضه شده باشند. هر چند که بهترین و اصلی‌ترین روش درمان آب آوردن مفاصل، آسپیراسیون یا تخلیه مایعات اضافی و نمونه‌گیری است، اما این روش برای تمام مفاصل امکان‌پذیر نیست مانند مفصل هیپ. روش‌های تشخیص افیوژن مفصلی عبارتند از:
- معاینه جسمی و بررسی میزان انعطاف‌پذیری مفصل
- تورم حاد، قرمزی شدید همراه با عدم تحمل وزن
- تورم تدریجی در بلند مدت
- سونوگرافی
- سی‌تی اسکن
- ام آر آی
- نمونه‌گیری مایعات مفصلی با آسپیراسیون
درمان افیوژن مفصلی
علت ایجاد این عارضه که باعث آب آوردن مفصل شده است، نوع درمان را تعیین می‌کند. در بیشتر موارد، زمانی که علت تورم مفصل درمان شود، التهاب و ورم نیز برطرف خواهد شد. درمان افیوژن مفصلی نیازمند مدیریت علائم است. شایع‌ترین روش‌های درمان افیوژن مفصلی عبارتند از:
- آنتی بیوتیک
- آرتروسنتز که در آن پزشک مایع سینوویال را از مفاصل تخلیه می‌کند.
- داروی کلشی‌سین (Colchicine) برای افرادی که به‌خاطر نقرس دچار افیوژن مفصل شدند.
- داروهای استروئیدی به‌صورت خوراکی یا تزریقی
درمان افیوژن مفصلی زانو
روش‌های تجویزی برای درمان افیوژن مفصلی زانو عبارتند از:
- استراحت دادن به پا و عدم فشار زیاد
- کمپرس سرد روی زانو
- گذاشتن بالشت یا تکیه‌گاه زیر زانو
- بالا نگه داشتن پاها حین خواب
- استفاده از عصا برای تقسیم فشار و وزن بدن روی مفصل زانو
- کاهش وزن تا فشار کمتری به زانوها بیاید، به‌خصوص در بیماران مبتلا به آرتروز
- انجام ورزش‌های سبک با شدت کم مانند یوگا، شنا و تای‌چی
طول درمان افیوژن مفصلی
اطلاع از اینکه درمان افیوژن مفصلی چقدر طول می‌کشد، به علتی که باعث آب آوردن مفصل شده بستگی دارد. در صورتی که یکی از استخوان‌های اصلی مفصل بشکند، درمان افیوژن مفصلی در آن بیمار، چند هفته تا چندماه طول می‌کشد.
پیشگیری از آب آوردن مفصل
اقدامات زیر به پیشگیری از افیوژن مفصلی کمک می کنند:
- حفظ فعالیت جسمی و ورزشی سبک و ملایم مانند پیاده‌روی و شنا
- پرهیز از حرکات ناگهانی مفاصل
- اجتناب از دویدن شدید
- پرهیز از انجام حرکات تکراری
- متعادل نگه داشتن وزن در محدوده طبیعی
نتیجه گیری
افیوژن مفصلی، حالتی است که در اثر زیاد شدن میزان حجم مایعات داخل بافت اطراف مفاصل، ایجاد شده و باعث ورم و التهاب مفاصل زانو، شانه، مچ پا یا باسن و لگن می‌شود. با مشخص شدن علت آب آوردن مفصل، می‌توان روش‌های درمان مناسب جهت بهبود و کاهش ورم را پیدا کرد.
در برخی موارد، آب آوردن مفصل ممکن است نشانه آسیب دیدگی، عفونت، آرتروز یا بیماری دیگری باشد. پوست متورم و پف‌دار، ظاهر زیبایی ندارد، به‌خصوص اگر علت این ورم را ندانید. در صورت مشاهده علائم و عدم بهبودی، حتما به دکتر متخصص ارتوپد مراجعه کنید. عدم مراجعه به‌موقع به پزشک متخصص، می‌تواند عوارض جدی و خطرناکی به‌دنبال داشته باشد.
شما می‌توانید با مراجعه به کلینیک شبانه روزی نوید سلامت، واقع در شرق تهران، با بهترین پزشک ارتوپد در ارتباط باشید.
