علت گرفتگی عضلات پا در شب
هنگام گرفتگی، عضلات پا به طور ناگهانی سفت و دچار درد میشوند. گاهی این درد به قدری شدید است که ما را از خواب بیدار میکند. این وضعیت ممکن است چندین دقیقه یا فقط چند ثانیه ادامه داشته باشد.
گرفتگی شبانه پا هم در بزرگسالان شایع است و هم در کودکان؛ اما با افزایش سن، احتمال وقوع آن بیشتر میشود. این نوع گرفتگی در 50 تا 60 درصد بزرگسالان و حدود 7 درصد کودکان گزارش شده است. همچنین این مشکل در میان زنان شایعتر است. حدود نیمی از افراد بالای 50 سال به گرفتگی عضلات در هنگام شب دچار میشوند.
بیش از 20 درصد افرادی که گرفتگی پا در شب را تجربه میکنند، در طول روز نیز علائم آن را دارند. در این موارد، علائم گرفتگی بسیار آزار دهنده و مزاحم است؛ از این رو افراد میبایست به دنبال مراقبتهای پزشکی باشند.
گرفتگی شبانه ماهیچه پا دردناک و ناتوانکننده است و به طور متوسط هر بار به مدت 9 دقیقه طول میکشد. گاهی ممکن است پس از هر بار گرفتگی شدید، چندین ساعت نیز گرفتگیهای راجعه (برگشتی) را تجربه کنید. گاهی نیز ممکن است درد بیشتر از 9 دقیقه طول بکشد.
گرفتگی پا معمولاً شبها اتفاق میافتد و باعث بیخوابی میشود. در این حالت، معمولاً ماهیچه عقبی ساق پا درگیر میشود، اما گرفتگی کف پا و ران نیز شایع است.
علت گرفتگی شبانه عضلات پا چیست؟
۱. خوابیدن در وضعیتی نامناسب: زمانی که به شکم روی تخت میخوابید، پا اغلب در یک وضعیت خمیدگی قرار میگیرد که ماهیچههای ساق پا را کوتاهتر میکند. زمانی که پا برای مدتی طولانی در این وضعیت قرار میگیرد؛ حتی کوچکترین حرکتهای پا میتوانند محرک یک گرفتگی باشند. خوابیدن به پهلو یا برخی وضعیتهای دیگر که انگشتهای شست پا در حالتی خنثی قرار میگیرند، ممکن است برای این عضلات بهتر باشند.
۲. نداشتن کشش در برخی ماهیچهها: برخی پژوهشگران این تئوری را مطرح کردهاند که سبک زندگی مدرن مقصر اصلی گرفتگیهای پا محسوب میشود. در شرایطی که اجداد ما زمان زیادی را صرف چمباتمه زنی – وضعیتی که موجب کشش تاندونها و ماهیچههای پا میشود – میکردند، زندگی معاصر نیاز به انجام آن را تقریبا از بین برده است. همچنین شواهدی وجود دارند که سبکهای زندگی کم تحرک ما طول ماهیچه، تاندون و انعطافپذیری آنها را کاهش داده که ممکن است به گرفتگی منجر شود.
۳. کمآبی بدن: برخی شواهد نشان میدهند که کمآبی بدن میتواند موجب گرفتگیهای ماهیچهای شبانه شود. همانگونه که پیشتر اشاره شد، میزان گرفتگیهای شبانه پا در فصل تابستان بیشتر از فصل زمستان است. این نشان میدهد که گرما و همچنین تعادل مایع احتمالا بر تجربه گرفتگیهای ماهیچهای اثرگذار هستند. کمآبی بدن ممکن است تعادل الکترولیت را در خون از بین ببرد که میتواند یکی از محرکهای گرفتگی باشد.
۴. تغییر فصل: گرفتگیهای شبانه پا در تابستان شایعتر از زمستان هستند. توجه به این نکته اهمیت دارد که گرفتگیهای ماهیچه پا به واسطه مسائل عصبی و نه اختلالات ماهیچهای رخ میدهند. آزمایشهای الکترومیوگرافی نشان دادهاند اعصابی که از ستون فقرات به سمت ساق پا میروند، موجب این گرفتگیهای ماهیچهای میشوند. رشد و ترمیم عصبی فعالتر در تابستان به واسطه سطوح بیشتر ویتامین D میتواند از دلایل تجربه هرچه بیشتر گرفتگیهای پا در این فصل باشند. بدن در مواجهه با نور خورشید ویتامین D تولید میکند و زمانی که سطوح این ماده مغذی افزایش مییابد، بدن ممکن است ترمیم عصبی را تسریع کند که احتمال گرفتگیهای پا را افزایش میدهد.
۵. ورزش شدید: ورزش شدید با گرفتگیهای ماهیچه پیوند خورده است. فشار بیش از حد بر ماهیچهها و خستگی میتوانند گرفتگیهای ماهیچه را افزایش بدهند. این شرایط حتی بین ورزشکاران حرفهای نیز رخ میدهد. در شرایطی که تامین آب مورد نیاز بدن ممکن است کمک کند، روش خاصی برای پیشگیری از این نوع گرفتگیهای ماهیچه ناشی از فعالیت شدید و بیش از حد وجود ندارد.
۶. کمبود مواد مغذی: برخی شواهد نشان میدهند که نامتعادل بودن کلسیم، منیزیم و پتاسیم در گرفتگیهای ماهیچه نقش دارند. هریک از این الکترولیتها به حفظ تعادل مایع در خون و ماهیچهها کمک میکنند و از این رو منطقی است که کمبود آنها به تجربه گرفتگی ماهیچه منجر شود. با این وجود نتایج مطالعات در این زمینه یکدست نیستند و برای بیان این که کمبود این مواد مغذی به طور مستقیم بر گرفتگی ماهیچه تاثیر میگذارند، نیاز به پژوهشهای بیشتری دارد.
۷. ایستادن طولانی مدت: پژوهشها نشان دادهاند افرادی که مدت زمان زیادی را در طول روز در حالت ایستاده سپری میکنند، نسبت به افرادی که در حالت نشسته بودهاند، احتمال بیشتری دارد که گرفتگی پا را تجربه کنند. زمانی که ایستادهاید؛ اما حرکتی ندارید، آب و خون در قسمت پایینی بدن جمع میشود. این ممکن است به نامتعادل بودن مایع؛ همچنین ماهیچه و تاندون کوتاهتر منجر شود که همگی میتوانند در گرفتگی ماهیچه نقش داشته باشند.
۸. بارداری: بارداری نیز با تکرر بیشتر گرفتگی پا پیوند خورده است که احتمالا افزایش وزن و اختلال در گردش خون در این زمینه موثر هستند. همچنین بنابر گزارش انجمن بارداری آمریکا ممکن است فشار ناشی از رشد جنین بر رگهای خونی و اعصاب مادر موجب این شرایط شود.
۹. مصرف برخی داروها: داروهای ادرارآور و داروهای آسم به نظر میرسد با خطر بیشتر گرفتگیهای ماهیچه در شب ارتباط دارند. ممکن است این داروها اثر تحریک کننده بر نورونها و گیرندههای حرکتی داشته باشند که میتواند احتمال تجربه گرفتگیهای ماهیچه را افزایش بدهد.
۱۰. افزایش سن: پیری نیز ممکن است در گرفتگی پا نقش داشته باشد. از دست دادن نورونهای حرکتی با افزایش سن و تقریبا از اوایل دهه پنجم زندگی آغاز میشود و گرفتگیهای ماهیچه شایعتر میشوند. تمرینات قدرتی و تعادلی ممکن است به حفظ عملکرد ماهیچهها و سیستم عصبی کمک کنند تا از بروز گرفتگیها پیشگیری شود.
۱۱. برخی بیماریها: دیابت، پرفشاری خون، آرتریت، بیماریهای عصبی و افسردگی همگی با گرفتگیهای پا پیوند خوردهاند. در برخی موارد داروها همانگونه که پیشتر اشاره شد، میتوانند مقصر اصلی باشند؛ اما برخی از این شرایط مثل دیابت و بیماری عصبی میتوانند موجب اختلال یا حتی مرگ اعصاب شوند که ممکن است به گرفتگی ماهیچه منجر شود.
۱۲. تغذیه نامناسب: کمبود کلسیم (هیپوکلسمی) و یا کمبود منیزیم که دو عنصر کمیاب در بدن هستند و وظیفه ایجاد تکانههای عصبی و روند انقباض عضله را به عهده دارند، از دیگر علل گرفتگی عضلانی در شب هستند. کمبود کلسیم و منیزیم همچنین ممکن است به کشش عضلات منجر شوند. همچنین کمبود پتاسیم با ایجاد ضعف عضلانی ریسک ابتلا به گرفتگی عضلانی در شب را بالا میبرد. کمبود هرکدام از این مواد معدنی میتواند منجر به گرفتگی یا سایر مشکلات مربوط به عضلات شود. علاوهبر این برخی از ویتامینهای گروه B بهخصوص ویتامین B۱۲ بر عملکرد ماهیچههای بدن تأثیر میگذارند.
۱۳. سوء مصرف برخی مواد: سوء مصرف الکل میتواند روی هورمون پاراتیروئید که مسئول تنظیم کلسیم است، اثرگذار باشد. اعتیاد به الکل نیز میتواند منجر به کمبود منیزیم شود. استفاده بیش از حد از الکل باعث کم شدن آب بدن به دلیل اثر دیورتیک آن میشود. سیگار کشیدن نیز موجب بیماری عروق محیطی و بیماری انسدادی مزمن راههای هوایی است که هر دو این بیماریها میزان اکسیژن خون را کم میکنند.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
ــ گرفتگی شبانه عضلات بعد از تماس با یک ماده سمی مثل سرب
ــ کاهش کارآیی فرد و انجام فعالیتهای روزانه بهسختی؛ زیرا گرفتگی عضلات پا باعث پریدن مکرر از خواب شب میشود
ــ مشاهده ضعف و تحلیل عضلات پا همراه با گرفتگی آنها