فراموش کردن نام و چهره کسانی که دوستشان داریم، می‌تواند دردناک باشد. اما کافی است راههای پیشگیری از آلزایمر را بشناسیم و با رعایت کردن آنها از ابتلا به آن پیشگیری کنیم. با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی، می توان خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش داد. در این مطلب در مورد راههای پیشگیری از آلزایمر صحبت می کنیم و با ارائه راهکارهایی، خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش  می دهیم.

کلینیک شبانه روزی نوید واقع در شرق تهران، از تشخیص تا پیشگیری و درمان بیماری آلزایمر همراه شماست.

چگونگی بروز و سیر آلزایمر

اگرچه افراد جوان هم می‌توانند به آلزایمر مبتلا شوند اما اعلائم آلزایمر اغلب بعد از 65 سالگی نمایان می‌شوند. در افراد بالای 80 سال، فاصله زمانی تشخیص آلزایمر تا مرگ می‌تواند به سه سال هم نرسد اما در افراد جوان‌تر این فاصله می تواند بیشتر باشد.

آلزایمر یک بیماری مداوم است که علائم آن به تدریج بروز می‌کند و اثراتش روی مغز موجب تخریب بافت مغز می‌شود. زندگی هر فرد با بیماری آلزایمر متفاوت است. برخی افراد مدت طولانی با آسیب شناختی خفیف زندگی می‌کنند، در حالی که بعضی افراد‌ با پیشرفت بیماری با سرعت بیشتری علائم آن را تجربه می‌کنند.

تشخیص قطعی آلزایمر تنها زمانی قابل تایید است که مغز در هنگام کالبد شکافی زیر میکروسکوپ بررسی شود، با این حال، متخصصان در 90درصد اوقات قادر به تشخیص صحیح این بیماری هستند.

مراحل پیشرفت بیماری آلزایمر

آلزایمر یک بیماری پیش رونده است، به این معنی که علائم آن با گذشت زمان به تدریج بدتر می‌شود. روند پیشرفت آلزایمر را می توان به هفت مرحله تقسیم کرد:

مرحله اول:

در این مرحله هیچ علامتی وجود ندارد اما ممکن است یک تشخیص زودهنگام بر اساس سابقه خانوادگی وجود داشته باشد.

مرحله دوم:

در این مرحله، اولین علائم مانند فراموشی شروع می‌شود.

مرحله سوم:

اختلالات جسمی و روانی خفیف مثل کاهش حافظه و تمرکز در این مرحله ظاهر می‌شوند. (این موارد ممکن است فقط توسط شخصِ بسیار نزدیک به فرد، قابل مشاهده باشد).

مرحله چهارم:

آلزایمر اغلب در این مرحله تشخیص داده می‌شود، در این مرحله از دست دادن حافظه و عدم توانایی در انجام کارهای روزمره مشهود  است.

مرحله پنجم:

در این مرحله، علائم متوسط تا شدید است و بیمار نیاز به کمک و مراقبت دارد.

مرحله ششم:

در این مرحله، فرد مبتلا به آلزایمر، ممکن است در انجام کارهای اساسی مانند غذا خوردن و پوشیدن لباس به کمک نیاز داشته باشد.

مرحله هفتم:

 این مرحله شدیدترین و آخرین مرحله‌ی آلزایمر است. ممکن است توانایی گفتار و حالت‌های صورت از بین برود. هرچه فرد در این مراحل پیشرفت کند، نیاز به حمایت بیشتری دارد.

 احساساتی که در ابتدای دوران آلزایمر با ان روبه رو می شویم

احساسات ناشی از تشخیص آلزایمر در  بیمار و مراقب (افراد نزدیک) دیده می شود. برای اینکه بتوانیم از  فرد مبتلا به آلزایمر مراقبت کنیم باید بدانیم که با چه احساساتی رو به رو خواهیم شد. این احساسات می‌تواند هم برای بیمار و هم برای شخصی که از بیمار مراقبت می کند،  چالش برانگیز باشد.

احساست مربوط به افراد نزدیک به بیمار

حمایت از فردی که دچار زوال عقلی است یک فرایند احساسی است. منشا این احساسات، اغلب افکاری است در مورد اینکه این بیماری، چطور زندگی شما را تحت تاثیر قرار می دهد؟

احساساتی که ممکن است به عنوان یک فرد نزدیک به بیمار تجربه کنید عبارتند از:

• انکار:

ممکن است پذیرش تشخیص بیماری بسیار دشوار باشد. انکار می‌تواند در کوتاه مدت موثر باشد زیرا به شما زمان لازم را برای هضم موضوع می دهد اما در صورت طولانی شدن انکار، مانع از تصمیم گیری‌های درست و مهم برای آینده می شود.

• ترس:

 ترس از پیشرفت بیماری و چالش‌هایی که ممکن است در آینده با آن روبرو شوید مانع تمرکز شما بر زمان حال  می شود.

• استرس یا اضطراب:

 عدم اطمینان از اینکه، در صورت پیشرفت بیماری، انتظار چه چیزی را باید داشت و چطور می‌توانیم از بیمار حمایت کنیم می‌تواند استرس آور باشد.

• غم و افسردگی:

احساس از دست دادن یک عزیز به این شکل می‌تواند غم زیادی را به دنبال داشته باشد. از طرفی ناامیدی عنصر اصلی افسردگی است. روانشناسان معتقدند؛ ما افسردگی را انتخاب می‌کنیم تا خشم خود را مهار کنیم.

احساسات مربوط به فرد دچار به آلزایمر 

احساس انکار و ترس در افراد مبتلا به آلزایمر نیز دیده می شود و مشابه احساسات افراد نزدیک به آنهاست. برای اینکه بتوانیم با این احساس مقابله کنیم، می‌توانیم درباره‌ی این ترس و انکار باهم صحبت کنیم تا بتوانیم از این احساساتِ سخت عبور کنیم. حرف زدن درباره‌ی احساسات و انتظارات و برنامه‌ریزی برای آینده می‌تواند بسیار مفید باشد. در صورتی که شرایط از کنترلتان خارج شد حتما  به مشاور مراجعه کنید.

اثرات آلزایمر بر مغز

آلزایمر باعث از بین رفتن سلول‌های عصبی در سرتاسر مغز می شود و با روند پیشرفت بیماری کارایی مغز رفته رفته از بین می رود. آسیب به مغز سال‌ها قبل از بروز علائم آغاز می‌شود. رسوبات غیرطبیعی پروتئین باعث ایجاد پلاک و گرفتگی در مغز فرد مبتلا به بیماری آلزایمر می‌شود و در نتیجه ارتباط بین سلول ها از بین می رود و در موارد پیشرفته، مغز دچار جمع شدگی قابل توجهی می‌شود.

علل و عوامل خطر بیماری آلزایمر

متخصصان عوامل خاصی را شناسایی کرده اند که عبارتند از:

• سن: بیشتر افرادی که به بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند 65 سال به بالا دارند.

• سابقه ی خانوادگی:  اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده شما به این بیماری مبتلا شده باشد، احتمال ابتلای شما بیشتر است.

• ژنتیک:  ژن های خاص با بیماری آلزایمر در ارتباط هستند.

داشتن یک یا چند مورد از این عوامل به معنای خطر ابتلا به بیماری آلزایمر نیست اما می‌تواند احتمال ابتلای شما را افزایش ‌دهد.

علائم آلزایمر

از دست دادن حافظه، اصلی ترین علامت بیماری آلزایمر به شمار می رود. علائم اولیه شامل مشکل در یادآوری رویدادها یا مکالمات اخیر است که با پیشرفت بیماری، اختلالات حافظه بدتر می شود و علائم دیگری ظاهر می شود.

ممکن است یکی از اعضای خانواده یا دوستان  بیشتر متوجه تشدید علائم شوند. تغییرات مغزی مرتبط با بیماری آلزایمر منجر به مشکلات فزاینده در موارد زیر می شود که عبارتند از:

• جملات و سوالات را بارها و بارها تکرار می‌کنند

• اختلال در به خاطر سپردن وقایع یا مکالمات اخیر

• بی علاقگی نسبت به فعالیت های گذشته

• گاهی بدون در نظر گرفتن آب و هوا لباس می‌پوشند

• ممکن است مقدار زیادی پول به فروشنده بدهند

• چیزهایی بخرند که اصلا نیازی به آن ندارند

• کلمات ساده را هم فراموش می‌کنند و یا با واژه های غیرمعمول جایگزین می‌کنند

• در بیاد آوردن زمان و اینکه کجا هستند دچار مشکل می شوند

• مشکل در صحبت کردن، بلعیدن یا راه رفتن درمراحل پیشرفته بیماری

• شماره ها را فراموش می‌کنند و یا نمی‌دانند که چه کاری باید انجام دهند

• قرار دادن اشیاء در جای غلط(اغلب اوقات)

• تغییر خلق و خوی سریع

• ممکن است افرادمبتلا به آلزایمر بدگمان، ترسو و یا وابسته شوند

• از دست دادن قوه‌ی ابتکار و خلاقیت

• تماشای تلویزیون برای ساعت‌های طولانی

• خواب بیش از حد در طول روز

• مکالمات، قرارها یا رویدادها را فراموش می‌کنند

• نام اعضای خانواده و اشیاء روزمره را فراموش می‌کنند

• بیماری آلزایمر باعث ایجاد مشکل در تمرکز و تفکر، به خصوص در مورد مفاهیم انتزاعی مانند اعداد می شود

• در مدیریت امور مالی، دسته چک و پرداخت قبض به موقع دچار مشکل می‌شوند

• آلزایمر باعث کاهش توانایی تصمیم گیری و قضاوت منطقی در موقعیت های روزمره می شود. برای مثال ممکن است فردی در تعاملات اجتماعی انتخاب‌های ضعیف یا نامشخصی داشته باشد و یا لباس‌های نامناسب و نامتناسب با آب و هوا بپوشد.

• ممکن است پاسخ موثر به مشکلات روزمره، مثل سوختن غذا در اجاق گاز یا موقعیت های رانندگی غیرمنتظره، برای افراد مبتلا به آلزایمر دشوارتر باشد

راههای پیشگیری از آلزایمر و زوال عقل 

تاکنون هیچ راه تضمین شده‌ای برای پیشگیری از آلزایمر وجود نداشته است اما تحقیقات اخیر روش هایی را برای پیشگیری موثر می دانند. برای پیشگیری از خطرات آلزایمر چک لیست پایین را انجام دهید و سعی کنید مغزتان را جوان نگه دارید.

• انجام فعالیت های ورزشی:

انجام فعالیت بدنی منظم یکی از بهترین راه های پیشگیری و یا کاهش درصد احتمال ابتلا به آلزایمر است. داشتن وزن متناسب و سلامت روان برای بهبود کارایی قلب و گردش خون، بسیار مفید است.  ورزش کنید و از نشستن طولانی مدت خودداری کنید.

تغذیه سالم

مصرف میوه و سبزیجات مخصوصا پهن برگ ها مثل بروکلی، اسفناج و کاهو را در برنامه روزانه خود قرار دهید.

• حداقل دو بار در هفته پروتئین (مانند ماهی، لوبیا، حبوبات، تخم مرغ یا گوشت) مصرف کنید.

• مصرف قند رو محدود کنید و مراقب نمک پنهان باشید.

• از غذاهای نشاسته ای مثل نان، سیب زمینی و ماکارونی در حد تعادل استفاده کنید.

• چربی اشباع کمتری بخورید.

• در روز به میزان کافی مایعات (آب، شیر کم چرب و نوشیدنی های بدون قند) مصرف کنید.

• برای پیشگیری از آلزایمر، عسل طبیعی، کنجد و امگا3، روغن کنجد، ویتامین E و کشمش بخورید.

سیگار نکشید

اگر سیگار می‌کشید، خودتان را در معرض خطر ابتلا به آلزایمر قرار می‌دهید. کشیدن سیگار باعث اختلال در گردش خون در سراسر بدن از جمله رگ های خونی در مغز، قلب و ریه ها  می‌شود.

ذهنتان را ورزش بدهید

فعال نگه داشتن ذهن، احتمال خطر ابتلا به زوال عقل و آلزایمر را کاهش می‌دهد.

به طور منظم خودتان را از نظر ذهنی به چالش بکشید. با این کار توانایی مغز برای مقابله با بیماری‌ها افزایش می یابد.

 در ادامه به بررسی چند راهکار برای به چالش کشیدن مغز می پردازیم که عبارتند از:

• یک فعالیت که مغزتان را به چالش می‌کشد و دوست دارید به طور منظم آن را انجام بدهید، انتخاب کنید. مهم است که چیزی را پیدا کنید که به ادامه دادن آن علاقه داشته باشید.

• با هدفِ گرفتن یک مدرک، در یک دوره آموزشی شرکت کنید یا فقط برای سرگرمی مطالعه کنید.

• یک زبان جدید یاد بگیرید.

• پازل، جدول کلمات متقاطع حل کنید.

• بازی های کارتی یا بازی های رومیزی انجام دهید.

• کتاب های چالش برانگیز بخوانید و یا از نوشتن کمک بگیرید.

•  سعی کنید با افرادی که برای شما مهم هستند در تماس باشید.

به اندازه‌ی کافی مایعات بنوشید

کم آبی مهم ترین فاکتور متغیر برای از دست دادن حافظه است. به مقدار کافی مایعات بنوشید و از مصرف نوشیدنی های الکلی اجتناب کنید.

ماهی بخورید

ماهی سرشار از فسفر بوده و اکثر دانشمندان معتقدند مصرف ماهی و غذاهای دریایی برای جلوگیری و حتی درمان آلزایمر موثر است. ماهی به غذای مغز معروف است و افرادی که در هفته حداقل یک بار ماهی مصرف می‌کنند، از ماده خاکستری مغزشان بهتر مراقبت می کنند.

مراقب ضربه به سر باشین

هرگونه ضربه به سر احتمال آلزایمر را بالا می‌برد. در ورزش هایی که امکان اصابت یک شی به سر وجود دارد مانند فوتبال، والیبال و… این نگرانی بین افرادی که به انجام این ورزش‌ها مشغول هستند وجود دارد که اگر بیش از اندازه ضربه به سر وارد شود، می تواند سلامت مغز را به خطر بیندازد.

• از دندان هایتان مراقبت کنید

بیماری های لثه ای باعث تولید نوعی پروتئین می‌شود که منجر به از بین رفتن حافظه و در نهایت آلزایمر می‌شود. به طور منظم مسواک بزنید. از دهانشویه برای تقویت لثه‌ها استفاده کنی.

درمان آلزایمر

متاسفانه هیچ درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد، اما روش های درمانی وجود دارد که می‌تواند روند پیشرفت بیماری را کند کند و کیفیت زندگی را بهبود ببخشد.

موارد کمک کننده به مدیریت علائم بیماری:

• استفاده از داروهایی برای تغییرات رفتاری، مانند داروهای ضد روان پریشی

• استفاده از داروهایی برای پیشگیری از دست دادن حافظه

• استفاده از درمان های جایگزین با هدف تقویت عملکرد مغز یا سلامت کلی، مانند روغن نارگیل یا روغن ماهی

• استفاده از داروهایی برای بهبود کیفیت خواب

• استفاده از داروهای ضد افسردگی

• استفاده از برخی داروهای مسکن برای کنترل نشانه های آلزایمر

متوسط طول عمر مبتلایان به آلزایمر تقریباً 4 تا 8 سال پس از تشخیص برآورد شده، اما برخی از افراد می‌توانند تا 20 سال با آلزایمر زندگی کنند.

سخن نهایی

همونطور که گفتیم آلزایمر یک بیماری عصبی است که موجب مرگ سلول های مغزی می شود و در نتیجه باعث از دست رفتن حافظه، مشکلات گفتاری و یا حتی انجام رفتارهای غیر قابل پیش بینی می شود.

در انتهای مطلب به راهکارهایی برای پیشگیری از ابتلا به آلزایمر اشاره شد، شما می توانید با انجام ورزش حداقل 3 روز در هفته، داشتن رژیم غذایی سالم و خلاق نگه داشتن ذهن از ابتلا به این اختلال جلوگیری کنید.

با این حال اگر فکر می‌کنید هرکدام از  علائم بیماری آلزایمر را دارید، به پزشک مراجعه کنید. شروع سریع درمان می‌تواند به شما در مدیریت علائم کمک کند. به خاطر داشته باشید قبل از هرگونه اقدامی با پزشک مشورت کنید.

با مراجعه به کلینیک شبانه روزی نوید، واقع در شرق تهران، از خدمات تخصصی پزشکی بهره مند شوید.