اگزما نوزادان یک بیماری پوستی شایع است که باعث خشکی، برآمدگی و خارش پوست نوزاد می‌شود. محققان معتقدند عوامل ژنتیکی و محرک‌های محیطی هر دو در ابتلا به اگزما نقش دارند. پزشکان این بیماری را با داروهای کورتیکواستروئیدی از جمله کرم‌ها، لوسیون‌ها و نرم‌کننده‌ها درمان می‌کنند.

برای جلوگیری از بروز مجدد بیماری، نوزاد باید از هر محرک بالقوه‌ای که اگزما پوستی را تشدید می‌کند به دور باشد. ممکن است علائم اگزما با علائم سایر بیماری‌ها، مانند آسم، آلرژی‌های غذایی و رینیت آلرژیک هم پوشانی داشته باشد.

در نتیجه مهم است که در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید تا نوزاد، درمان مناسب را دریافت کند. متخصص اطفال اگزمای نوزاد را تشخیص داده و درمان می کند اما اگر کودک شما علائم مکرر یا شدید داشته باشد، ممکن است توصیه کند به یک متخصص پوست مراجعه کنید.

برای دریافت خدمات پزشکی به کلینبک شبانه روزی نوید سلامت، واقع در شرق تهران با کادر متخصص و مجرب، مراجعه کنید.

در ادامه این مطلب به توضیح کامل اگزما نوزادان، علائم و راه‌های درمان می‌پردازیم.

اگزما نوزادان چیست؟

اگزما نوزادان ناشی از یک اختلال عملکرد سیستم ایمنی است که بر سد پوستی و توانایی آن در حفظ رطوبت تأثیر می‌گذارد. بنابراین اگزما یک اصطلاح عمومی‌ برای توصیف بیماری‌های التهاب پوستی است. برای بسیاری از مردم “اگزما” و “درماتیت آتوپیک” به یک معنا هستند.

اگزما می‌تواند همراه با خارش پوست آلرژی‌های شدیدتری ایجاد کند زیرا با تضعیف سیستم ایمنی باعث بروز تاول می‌شود و موانع پوستی را که از بیماری‌های پوستی محافظت می‌کند، از بین می‌برد. خوشبختانه، هم علائم خفیف و هم شدیدتر اگزما در نوزادان و کودکان نوپا قابل پیشگیری و درمان است.

دلایل و عوامل ابتلا به اگزما در نوزادان

ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی باعث ایجاد اگزما نوزاد می‌شود. به طور کلی علل بروز اگزما نوزادان عبارتند از:

۱.  محرک‌ها و آلرژن‌های پوستی

پوست کودک شما بسیار حساس است و ممکن است به محرک‌های مختلف در محیط واکنش نشان ‌دهد که باعث بروز علائم اگزمای نوزاد می‌شود. جنس لباس یا پارچه، دما، هوای خشک یا تعریق، صابون یا مواد شوینده و همچنین تماس با یک آلرژن مثل موی حیوانات خانگی، گرد و غبار، برخی غذاها و گیاهان از رایج‌ترین محرک‌های بروز اگزما در نوزادان است.

۲ . واکنش سیستم ایمنی

سیستم ایمنی نوزاد از او در برابر باکتری‌ها و ویروس‌هایی که می‌توانند باعث ایجاد بیماری شوند، دفاع می‌کند. گاهی سیستم ایمنی نوزاد بیش از حد واکنش نشان داده و سلول‌های پوست سالم و محرک‌های کوچک در محیط را هم به عنوان یک مهاجم، اشتباه می‌گیرد. در نتیجه، سیستم ایمنی به سلول‌های پوستی نوزاد حمله می‌کند و باعث ایجاد اگزما می‌شود.

۳ . ژنتیک

گاهی اوقات، جهش ژنتیکی در DNA نوزاد اتفاق می‌افتد که موجب کمبود پروتئین خاصی در بدن نوزاد می‌شود. این پروتئین مسئول ایجاد سد محافظ پوست نوزاد است. در این شرایط که سد محافظ پوست نوزاد آن طور که انتظار می‌رود کار نمی‌کند، علائم اگزما خود را نشان می‌دهند.

اگر اعضای خانواده سابقه اگزما، تب یونجه یا آسم داشته باشند، احتمال ابتلای نوزاد به اگزما بیشتر است. اگرچه وجود یکی از این مشکلات باعث ایجاد دیگری نمی‌شوند، اما به دلیل اختلال در ژن مشترک این بیماری‌ها اگر کودکی قبلاً به اگزمای نوزاد مبتلا شده باشد، احتمال بیشتری برای ابتلا به تب یونجه یا آسم دارد.

نشانه‌ها و علائم اگزما در نوزادان

اگزما نوزاد علائمی جوش مانند را ایجاد می‌کند که باعث خشکی، خارش و پوسته پوسته شدن پوست می‌شود. این دانه ها همچنین می‌تواند دارای برجستگی‌های کوچکی باشد که ممکن است مایع ترشح کند. علائم دیگر شامل موارد زیر است:

• ضخیم شدن پوست
• تغییر رنگ و تورم
• تیرگی پوست روی پلک و اطراف چشم
• تغییرات در پوست اطراف دهان، چشم یا گوش

آیا اگزما برای نوزادان، کودکان نوپا و کودکان بزرگتر متفاوت است؟

اگزما در نوزادان و کودکان نوپا متفاوت از کودکان بزرگتر به نظر می‌رسد. مکان و ظاهر اگزما با رشد کودکان تغییر می‌کند.

نوزادان (۶ ماه اول)

در 6ماه اول، اگزما معمولا در صورت، گونه‌ها، چانه، پیشانی و پوست سر ظاهر می‌شود. همچنین می‌تواند به سایر نواحی بدن سرایت کند، اما معمولاً در ناحیه پوشک، یعنی جایی که رطوبت از پوست محافظت می‌کند، گسترش پیدا نمی‌کند. در این مرحله، پوست بیشتر قرمز به نظر می‌رسد.

نوزادان (۶ تا ۱۲ ماه)

در این مرحله، اگزما اغلب بر روی آرنج و زانوهای کودک ظاهر می‌شود؛ یعنی مکان‌هایی که به راحتی می‌توان آ‌نها را هنگام خزیدن خراش یا مالش داد. اگر بثورات اگزما عفونی شود، ممکن است یک پوسته زرد رنگ یا برجستگی‌های چرکیِ بسیار کوچک روی پوست ایجاد کند.

کودکان نوپا (۲ تا ۵ سال)

در کودکان 2 تا 5سال اگزما اغلب صورت کودکان را درگیر می‌کند که می‌تواند به صورت لکه‌های قرمز با برجستگی‌های کوچک ظاهر شود. حدود دو سالگی، اگزمای کودک نوپا بیشتر در چین‌های آرنج و زانو یا روی مچ دست، مچ پا و دست‌های او ظاهر می‌شود. همچنین ممکن است روی پوست اطراف دهان و پلک‌ها ظاهر شود. پوست کودک نوپا ممکن است در این مرحله خشک و پوسته‌ پوسته و با خطوط عمیق‌تر ضخیم به نظر برسد؛ به این حالت “گلسنگ شدن“ می‌گویند.

کودکان (۵ سال به بالا)

اگزما معمولا در چین‌های آرنج یا زانو یا هر دو ظاهر می‌شود. گاهی اوقات، فقط روی دست کودک است؛ حداقل ۷۰٪ از مردم در برخی از دوران زندگی خود به اگزمای دست مبتلا شده‌اند. قرمزی و لکه‌های خارش دار پشت گوش کودک، روی پاها یا پوست سر او نیز ممکن است نشانه درماتیت اگزما باشد. اما همه اینها همچنین می‌توانند علائم بیماری دیگری مانند درماتیت سبورئیک باشند که می‌تواند همراه با اگزما وجود داشته باشد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر پوست نوزاد علائم عفونی داشت، حتما باید به پزشک مراجعه کنید. نوزادانی که مبتلا به اگزما تشخیص داده می‌شوند در معرض خطر بالایی برای ابتلا به عفونت هستند زیرا سد محافظ پوست آنها آن طور که باید کار نمی‌کند. همچنین خاراندن می‌تواند پوست نوزاد را خراش داده و بدن او را در معرض باکتری‌ها یا ویروس‌ها قرار دهد. علائم عفونت عبارتند از:

• تاول‌ها یا زخم‌های پر از مایع
• تشکیل یک پوسته زرد رنگ در اطراف بثورات اگزمایی
• تورم و ایجاد رنگ قرمز تیره تا بنفش بثورات
• درد یا حساسیت به لمس
• تب یا لرز

شناسایی و تشخیص اگزما در نوزادان

پزشک پس از معاینه فیزیکی اگزما را تشخیص می‌دهد، ظاهر شدن بثورات روی پوستِ نوزاد به تشخیص دقیق اگزما کمک می‌کند. پزشک ممکن است آزمایش‌های بیشتری را برای پیدا کردن دلیل ایجاد علائم اگزما روی پوست نوزاد، تجویز کند. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر باشد:

• تست آلرژی
• آزمایش خون
• بیوپسی پوست

اگزمای پوستی نوزاد چگونه درمان می‌شود؟

درمان اگزمای نوزاد بر اساس آنچه باعث تشدید علائم نوزاد شده و شدت علائم آن متفاوت است. درمان اگزما در نوزادان دو هدف دارد: هدف اول کاهش علائم و هدف دوم جلوگیری از عود مجدد.

برخی از موارد اگزمای نوزاد تا زمانی که کودک، بالغ می‌شود از بین می‌رود، اما ممکن است در طول زندگی خود حساسیت پوستی یا حداقل علائم اگزما را تجربه کند. بنابراین درمان اگزمای نوزاد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

اجتناب از محرک‌ها

از صابون‌ها، لوسیون‌ها یا مواد شوینده معطر برای نوزاد استفاده نکنید؛ این موارد می‌توانند باعث تشدید اگزما شوند. اگر پزشک علت دقیق ایجاد اگزما در نوزاد را شناسایی کرد، اجتناب از آن به بهبود پوست کودک کمک کرده و از تشدید اگزما در آینده جلوگیری می‌کند.

استفاده از کرم‌های کورتیکواستروئیدی موضعی

کورتیکواستروئیدها به کاهش خارش و تورم کمک می‌کنند. کرم‌های کورتیکواستروئید پمادهای قوی هستند که می توانید مانند لوسیون روی پوست کودک بمالید.

برای اگزمای خفیف، پماد موضعی هیدروکورتیزون ۱% OTC را دو بار در روز به مدت حداکثر دو هفته استفاده کنید. برای اگزمای متوسط تا شدید، پزشک ممکن است پمادهای استروئیدی قوی‌تری را توصیه کند. نکته مهم این است که هر گونه پماد استروئیدی نباید بیش از دو هفته استفاده شود زیرا ممکن است با نازک شدن پوست منجر به تغییر رنگ آن شود.

 استفاده از مرطوب‌کننده روی پوست نوزاد

مرطوب نگه داشتن پوست کودک می‌تواند علائم را کاهش داده، عوارض اگزما را تسکین دهد و از عود مجدد آن جلوگیری کند.

ازمرطوب‌کننده‌های مخصوص نوزادان و محصولاتی که عطری نیستند، استفاده کنید.

بهترین زمان برای استفاده از مرطوب‌کننده‌ها، بعد از حمام است؛ در طول روز هروقت که پوست کودک خشک به نظر می‌رسد حتما از این کرم‌ها استفاده کنید.

 داروهای خوراکی

آنتی‌هیستامین‌ها (داروهای ضد آلرژی) به خواب بهتر کودکان در شب کمک می‌کنند. آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت عفونی شدن بثورات توسط باکتری، و قرص‌های کورتیکواستروئید یا سایر داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند، در بهبود اگزما نوزادان با تجویز پزشک می‌توانند موثر باشند.

انواع دیگر درمان شامل موارد زیر است:

• فتوتراپی؛ درمان با اشعه ماوراء بنفش
• پوشش‌های مرطوب؛ پارچه‌های مرطوبی که روی نواحی تحریک شده پوست قرار می‌گیرند.
• حمام سفید کننده؛ حمام کردن در محلول سفید کننده بسیار رقیق

طول درمان اگزما نوزادان

پس از شروع درمان، معمولا علائم نوزاد پس از چند روز کاهش پیدا می‌کند. اما ممکن است چندین هفته طول بکشد تا پوست کودک به طور کامل بهبود یابد.

آیا اگزما نوزاد خود به خود از بین می‌رود؟

اگزمای نوزاد برای از بین رفتن کامل نیاز به درمان دارد. بهترین درمان استفاده از مرطوب‌کننده روزانه یا مرطوب نگه داشتن پوست کودک است.

چگونه از اگزما نوزاد پیشگیری کنم؟

از آنجایی که عوامل متعددی می‌توانند باعث ایجاد اگزما نوزاد شوند، هیچ راهی برای پیشگیری کامل از این بیماری وجود ندارد. اما می‌توان با راهکارهایی از تشدید علائم اگزما پیشگیری کرده و به نوعی آن را کنترل کنید:

• اجتناب از محرک‌ها و آلرژن‌ها
• استفاده روزانه از مرطوب‌کننده‌های بدون بو مخصوص نوزادان
• حمام کردن نوزاد با آب گرم و نه داغ بین ۵ تا ۱۰ دقیقه

تفاوت اگزما با آکنه در نوزادان

علائم اگزما و آکنه نوزاد ممکن است شبیه به هم به نظر برسند اما بین این دو بیماری تفاوت‌هایی وجود دارد.

آکنه نوزاد باعث ایجاد جوش روی پوست، به ویژه از غدد چربی موجود در فولیکول‌های موی او می‌شود. در حالی که اگزما لکه‌های پوستی خشک و خارش‌دار ایجاد می‌کند که بثورات را تشکیل می‌دهند.

اگزما همچنین می‌تواند باعث ایجاد برآمدگی در پوست نوزاد شود که این برجستگی‌ها با مایع پر نمی‌شوند. اما برخی از جوش‌های آکنه پر از مایع هستند. آکنه نوزاد می‌تواند خود به خود برطرف شود، اما درمانِ اگزمای نوزاد به آبرسانی مجدد پوست کودک نیاز دارد.

آیا اگزما نوزاد مسری است؟

خیر، اگزمای نوزاد مسری نیست. این بیماری نمی‌تواند از فردی به فرد دیگر سرایت کند.

چه نوزادانی بیشتر در معرض اگزما قرار دارند؟

تخمین زده می‌شود که اگزمای نوزاد ۱۵ تا ۲۰ درصد از نوزادان زیر ۲ سال را تحت تأثیر قرار ‌می دهد. این وضعیت می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد.

آیا اگزما نوزادان چالش نگران‌کننده است؟

اگزمای نوزاد معمولا صورت کودک شما را درگیر می‌کند و دیدن ناگهانی بثورات روی گونه‌های او می‌تواند نگران‌کننده باشد. اجتناب از محرک‌ها و مرطوب نگه داشتن پوست کودک به بهبودی پوست و جلوگیری از بروز مجدد آن در آینده کمک می‌کند.

نوزاد نمی‌تواند به شما بگوید که خارش دارد، می‌توانید با برنامه‌ریزی زمانی در طول روز با قرار دادن مرطوب‌کننده روی پوست او یک قدم جلوتر از وضعیت او باشید تا از خاراندن بثورات اگزمایی‌اش جلوگیری کنید. همچنین شاید لازم باشد که دست‌های نوزاد را با دستکش بپوشانید تا نتواند روی پوست خود را خراش دهد و علائم را بدتر کند.

اگر کودک شما از اگزما رنج می برد، با یک متخصص پوست یا متخصص اطفال مشورت کنید. در صورت نیاز به مشاوره برای درمان، می‌توانید به کلینیک شبانه روزی نوید سلامت، واقع در شرق تهران، مراجعه کنید.