بیماری صرع چیست و چگونه درمان می شود؟
صرع نوعی بیماری مزمن و چهارمین بیماری شایع در جهان است که در طبقهبندی بیماریهای مغز و اعصاب قرار می گیرد. مبتلایان به صرع، حدود یک درصد از جمعیت کل دنیا را تشکیل میدهند. متاسفانه به دلیل نبودنِ آگاهی کافی نسبت به بیماری صرع، مبتلایان این بیماری، هزینههای اجتماعی، روانی، خانوادگی و فردی زیادی متحمل میشوند.
با مراجعه به درمانگاه شبانه روزی نوید سلامت واقع در شرق تهران، از خدمات پزشکی در زمینه بیماری های مرتبط با مغز و اعصاب و سایر زمینه های پزشکی بهره مند شوید.
صرع چگونه ایجاد میشود؟
پیش از آنکه درباره علل بروز صرع صحبت کنیم، بهتر است بدانیم که صرع و تشنج دو مفهوم متفاوت هستند.
تشنج یعنی همان حملهای که به فرد دست میدهد و صرع نام کلی بیماری است که تشنج میتواند یکی از علائم و یا گاهی تنها علامت آن باشد. هر کسی دچار تشنج میشود لزوماً صرع ندارد و بهتر است برای تشخیص درستِ بیماری، به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند.
سیستم مغز و اعصاب از سلولهای عصبی تشکیل شده است. این سلولها دارای ارتباطات بسیار قوی با یکدیگر هستند که باعث انتقال پیامهای عصبی از تمامی نقاط بدن به مغز و بردن پاسخهای مناسب از مغز به تمامی نقاط بدن میشوند. تمامی این فرآیندها، با کمک انتقالدهندههای عصبی و الکترولیتهای بدن مانند سدیم و کلسیم صورت میگیرد. درواقع، این فرایندها نوعی فعالیت الکتریکی ایجاد میکنند. زمانی که فعالیت الکتریکی مغز بیش از اندازه میشود، تشنج رخ میدهد.
علل ایجاد تشنج
در صورتی که یکی از موارد زیر عامل ایجاد تشنج تشخیص داده شود، دیگر از واژه صرع استفاده نمیکنیم.
- تومورهای مغزی
- عفونتهای مغزی نخاعی
- تب بالا
- کمبود شدید کلسیم
- کاهش شدید قند خون
- کمبود ویتامین B6
- سکته مغزی
- ضربه به سر
اما اگر علت خاصی برای بروز تشنجها مشخص نشود، بیماری صرع تشخیص داده خواهد شد.
انواع صرع
با توجه به نحوه شروع فعالیت غیر طبیعی مغز، پزشکان، صرع و تشنج ها را به چند نوع تقسیم بندی می کنند. در ادامه به بررسی تشنج و حمله های صرعی مختلف می پردازیم:
تشنج کانونی یا صرع پارشیال: در صورتی که تشنج به دلیل فعالیت غیر طبیعی یکی از ناحیه های مغز باشد تشنج کانونی، صرع پارشیال یا تشنج جزئی رخ می دهد. درصرع پارشیال تمام نقاط مغز درگیر نیست و فقط ناحیه خاصی از مغز باعث بروز علائم صرع می گردد. صرع پارشیال به دو گروه تقسیم می گردد:
صرع پارشیال با نقص در هوشیاری:در این نوع تشنج فرد آگاهی و هوشیاری خود را از دست می دهد و ممکن است که برای مدت زمانی به یک نقطه خیره شود و پاسخ درستی به صدای اطرافیان خود ندهد. در این نوع تشنج ممکن است بیمار حرکاتی نظیر مالیدن دست ها به هم، راه رفتن حول یک دایره، جویدن و بلعیدن را انجام دهد.
صرع پارشیال بدون از دست دادن هوشیاری :در این نوع تشنج میزان هوشیاری بیمار کاهش پیدا نمی کند حتی ممکن است بیمار کاملا بیدار و هوشیار باشد. ممکن است بیمار بعد از تشنج، قادر به یادآوری وقایعی که هنگام تشنج اتفاق افتاد باشد. در طول تشنج کانونی بدون از دست دادن هوشیاری، فرد توانایی پاسخگویی به اطرافیان را ندارد.
صرع خفیف :مدت زمانصرع خفیف یا تشنج های خفیف کوتاه تر از تشنج های شدید است و کمتر از ۱۵ ثانیه به طول می انجامد. تشنج خفیف معمولاً در کودکان رخ می دهد و برای مدتی کوتاه باعث شود که فرآیندهای مغزی فرد متوقف شود.در صرع خفیف، فرد روی زمین نمی افتد و بدنش دچار لرزش نمی شود. در نوع خفیف ممکن است فرد مبتلا برای مدتی به یک نقطه خیر شود یا اندام های فرد مبتلا دچار اختلالات حرکتی شود. مثلا فرد لب خود را بگزد یا پلک فرد دچار پرش شود.
تشنج های منتشر یا صرع بزرگ : تشنج های منتشر که با نامصرع بزرگ نیز شناخته می شوند، تمام نقاط مغز را درگیر می کنند. تشنج های منتشر به شش نوع مختلف تقسیم می شوند که در ادامه به بررسی هر یک از آن ها می پردازیم:
- تشنج های خاموش :این تشنج معمولاً در کودکان اتفاق می افتد از مشخصات این تشنج می توان به خیره شدن به یک نقطه انجام دادن حرکاتی مانند ملچ مولوچ کردن یا چشمک زدن اشاره نمود. گاهی ممکن است تشنج خاموش منجر به از بین رفتن هوشیاری در فرد شود.
- تشنج های آتونیک :در این نوع تشنج کنترل ماهیچه ها از دست می رود و ممکن است فرد به صورت ناگهانی روی زمین بیفتد.
- تشنج های تونیک :تشنج های تونیک با سفت شدن ماهیچه های پشت بازوها و پاها همراه هستند. سفت شدن ماهیچه ها باعث می شود که فرد زمین بخورد و بدن وی دچار لرزش شود.
- تشنج های کلونیک :تشنجهای کلونیک معمولاً بازو گردن و صورت را درگیر میکند این نوع تشنج ها معمولاً باعث ایجاد حرکات ناگهانی ماهیچه ای می شوند.
- تشنجهای میوکلونیک: صرع میوکلونیک یا تشنج میوکلونیک باعث می شود ماهیچه ها به صورت ناگهانی و ناخواسته منقبض شوند معمولا این نوعتشنج در کودکان و نوجوانان شایع تر است. در این نوع تشنج در هر دو طرف بدن بازوها و پاها به صورت ناگهانی و تکراری به حرکت در می آیند.
- تشنج های تونیک کلونیک :تشنج تونیک کلونیک از پرالتهاب ترین تشنجهای صرعی هستند این نوع تشنج ها باعث می شوند که فرد به صورت ناگهانی هوشیاری خود را از دست دهد. لرزیدن و سفت شدن بدن و در برخی از موارد از دست دادن کنترل ادرار یا گاز گرفتن زبان از مشخصه های این نوع تشنج هستند.
تشخیص صرع
تشخیص صرع بر اساس نتیجه معاینه پزشکی، تصویربرداری از مغز مانند سیتی اسکن، امآرآی و نوار مغز انجام میشود.
آیا صرع قابل درمان است؟
بهطور معمول اگر بیمار طی٢ الی ٥ سال حمله تشنج نداشته باشد، میتوان با پزشک معالج درباره قطع داروهای ضد صرع مشورت کرد؛ که البته یک سری ملاحظاتی وجود دارد که باید قبل از قطع دارو حتما در نظر گرفت؛ از جمله:
- این که بیمار رانندگی میکند یا خیر؟
- شرایط کاری بیمار به چه صورت است و آیا احتمال آسیب به وی در صورت بروز تشنج وجود دارد؟
- خود فرد آمادگی قطع یا تغییر داروی مصرفی را داشته باشد.
قطع مصرف دارو به عوامل مختلفی بستگی دارد؛
- هر چه بیمار مدت طولانیتری بدون تشنج سپری کرده باشد، احتمال موفقیت قطع مصرف دارو بیشتر میشود.
- بیمارانی که برای درمان صرع جراحی انجام دادهاند، احتمال دارد بتوانند مصرف داروهای خود را با نظر پزشک ادامه ندهند.
آیا صرع یک بیماری ارثی است؟
در خانوادهای که صرع در یکی از فرزندان تشخیص داده میشود، احتمال وجود صرع در فرزندان دیگر در مقایسه با خانوادهای که به این بیماری مبتلا نیستند، کمی بیشتر است.
از طرف دیگر، اگر مادر یا پدر کودک صرع داشته باشند، احتمال ابتلا فرزند به بیماری کمی بیشتر میشود.
در نتیجه، ابتلای پدر یا مادر به صرع، دلیل منطقی و علمی برای بچهدار نشدن نیست.
راههای درمان بیماری صرع
زمانی که تشخیص صرع قطعی میشود، پزشک بهترین درمان را بر اساس نوع صرع، سن، جنسیت، شغل و شرایط اجتماعی و اقتصادی بیمار آغاز میکند.
در بیشتر موارد، درمان با یک داروی ضد صرع آغاز میشود. حدود نیمی از بیماران با درمان تک دارویی کنترل میشوند. حدود ۳۰ درصد از بیماران برای کنترل تشنجها نیاز به درمان دو دارویی یا سه دارویی دارند و مابقی بیماران که نسبت به درمانهای خوراکی ضدصرع مقاوم هستند به درمانهای دیگری از جمله عمل جراحی نیاز پیدا میکنند.
علاوه بر این درمانها، بیمار هم باید تمامی عادات اشتباه زندگی را تغییر دهد.
بیخوابی زیاد، گرسنگی طولانیمدت، استرس و اضطراب زیاد، عدم نوشیدن آب به مقدار کافی، مصرف مشروبات الکلی و مواد تحریککننده مانند کوکایین، عدم پایبندی به مصرف داروهای تجویز شده در زمان مناسب و مقدار تجویز شده میتواند احتمال حمله تشنج را بالا ببرد.
درمانگاه شبانه روزی نوید سلامت واقع در شرق تهران با متخصصین مجرب در ارائه خدمات پزشکی همراه همیشگی شماست.