پوکی استخوان و در نهایت شکستگی ناگهانی استخوان!!!
پوکی استخوان، از جمله بیماری های مرتبط با استخوان و مفاصل است که به مرور زمان موجب تضعیف استخوانها شده و آنها را مستعد شکستگی های ناگهانی و غیرمنتظره می کند. پوکی استخوان اغلب بدون هیچ علامت یا درد پیشرفت می کند و تا زمانی که استخوان ها شکسته نشوند، شناسایی نمی شود.
برای استفاده از خدمات پزشکی و مشاوره در خصوص پوکی استخوان به متخصص ارتوپدی کلینیک نوید سلامت واقع در شرق تهران مراجعه نمایید.
برای آشنایی بیشتر با پوکی استخوان، روش های جلوگیری از ابتلا و درمان آن، در ادامه این مطلب همراه ما باشید.
پوکی استخوان چیست؟
پوکی استخوان، یک بیماری است که در اثر ضعیف شدن استخوان ها ایجاد می شود و در نهایت موجب شکستگی ناگهانی مفاصل و استخوان های فرد می شود. به عبارتی می توان گفت که پوکی استخوان نشانه کاهش تراکم و کاهش استحکام استخوان هاست. این بیماری اغلب بدون هیچ علامت یا درد ایجاد می‌شود و معمولا تا زمانی که استخوان‌های ضعیف شده در اثر کوچکترین ضربه بشکنند، مشخص نمی شود. بر اساس مطالعات انجام شده، بیشتر شکستگی های ناشی از بیماری پوکی استخوان، در لگن، مچ دست و ستون فقرات اتفاق می افتد.
چه کسانی به پوکی استخوان مبتلا می شوند؟
اگرچه پوکی استخوان هم در مردان و هم در زنان رخ می دهد، با این حال زنان 2برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این بیماری هستند. بر اساس تحقیقات انجام شده، بعد از 50 سالگی، از هر دو زن یک نفر و از هر چهار مرد یک نفر در طول زندگی خود دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می شوند. از جمعیت مورد بررسی قرار گرفته، 30 درصد تراکم استخوان پایینی دارند که آنها را در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار می دهد؛ این وضعیت استئوپنی نامیده می شود. متاسفانه این تحقیقات نشان می دهند که بیش از دو میلیون شکستگی در استخوانها، به دلیل پوکی استخوان اتفاق می افتد. با این حال جای نگرانی نیست، زیرا با انجام برخی اقدامات، می توان از بروز بیماری پوکی استخوان و سرعت تحلیل رفتن تراکم آنها، جلوگیری کرد.
چه چیزی باعث پوکی استخوان می شود؟
همانطور که احتمالا می دانید، استخوان ها از بافت های زنده و در حال رشد ساخته شده اند. به نوعی می توان داخل استخوان های سالم را به یک اسفنج تشبیه کرد. به این استخوان ترابکولار ناحیه می گویند؛ یک پوسته بیرونی از استخوان متراکم که در اطراف استخوان اسفنجی پیچیده می شود. به پوسته سخت، استخوان قشر مغز گفته می شود. هنگامی که پوکی استخوان رخ می دهد، تعداد سوراخها در اسفنج بزرگتر و بیشتر شده که باعث ضعیف شدن داخل استخوان می شود. این موضوع باعث آسیب دیدن سایز اندام های بدن می شود، زیرا استخوان ها وظیفه حمایت و محافظت از این اندام ها را دارند.
استخوانها، منبع اصلی برای ذخیره کلسیم و سایر مواد معدنی هستند. زمانی که بدن به کلسیم نیاز داشته باشد، تجزیه شده و استخوانها بازسازی می شود. این فرآیند که بازسازی استخوان نامیده می شود، کلسیم مورد نیاز بدن را تامین می کند و در عین حال استخوان ها را قوی نگه می دارد. تا حدود 30 سالگی، به طور معمول بیشتر از آنچه که از دست می دهید، استخوان ساخته می شود. پس از 35 سالگی، تجزیه سریعتر از تشکیل استخوان اتفاق می افتد، که باعث از بین رفتن تدریجی توده استخوانی می شود. بنابراین اگر پوکی استخوان دارید، توده استخوانی را با سرعت بیشتری از دست می دهید. به عنوان مثال پس از یائسگی، سرعت تجزیه استخوان با سرعت بیشتری اتفاق می افتد.
علائم پوکی استخوان چیست؟
به طور معمول، پوکی استخوان هیچ علامت خاصی ندارد. به همین دلیل است که گاهی به آن بیماری خاموش نیز می گویند. با این حال برخی از علائمی که احتمالا نشانه پوکی استخوان هستند، عبارتند از:
- کوتاه شدن قد به مرور زمان (معمولا حدود 3 سانتی متر از قد فرد کم می شود.)
- تغییر در وضعیت بدن (خم شدن بدن به سمت جلو)
- تنگی نفس (ظرفیت کمتر ریه به دلیل فشرده شدن دیسک)
- شکستگی استخوان
- احساس درد در قسمت پایین کمر
چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند؟
جنسیت و سن، از جمله مهمترین عواملی هستند که خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهند. به همین دلیل، زنان بالای 50 سال یا زنان یائسه بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری هستند. زنان در 10 سال اول پس از ورود به دوران یائسگی دچار تحلیل سریع استخوان ها می‌شوند، زیرا یائسگی تولید استروژن را کند می‌کند؛ هورمونی که از تحلیل بیش از حد استخوان محافظت می‌کند. با این حال شاید تعجب کنید اگر بدانید مردان بالای 50 سال بیشتر از اینکه در معرض سرطان پروستات باشند در معرض شکستگی استخوان ناشی از پوکی استخوان هستند.
بر اساس بررسی های انجام شده، سالانه حدود 80 هزار مرد به دلیل پوکی استخوان، دچار شکستگی لگن می شوند. متاسفانه تعداد مردانی که به این دلیل جان خود را از دست می دهند به طور قابل توجهی از زنان بیشتر است.
علاوه بر این موارد، خطر ابتلا به پوکی استخوان با قومیت نیز مرتبط است. زنان قفقازی و آسیایی بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند. مطالعات نشان می دهند که زنان آفریقایی-آمریکایی بیشتر از زنان سفیدپوست پس از شکستگی لگن، جان خود را از دست می دهند.
ساختار استخوان ها و وزن فرد، از جمله مواردی هستند که خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهند. افراد ریزه اندام و لاغر در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به پوکی استخوان هستند، زیرا استخوان کمتری برای از دست دادن نسبت به افرادی با وزن بیشتر و بدن بزرگتر دارند.
سابقه خانوادگی نیز در احتمال ابتلا به پوکی استخوان نقش دارد. اگر والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ شما علائمی از پوکی استخوان، مانند شکستگی لگن پس از یک زمین خوردن جزئی داشته اند، ممکن است خطر ابتلا به این بیماری در شما هم وجود داشته باشد.
در نهایت، برخی از شرایط پزشکی و مصرف داروها خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهند. اگر هر یک از شرایط زیر را دارید یا داشته اید، که برخی از آنها به سطح نامنظم هورمون مربوط می شود، بهتر است که سریعتر به پزشک متخصص مراجعه کنید:
- پرکاری تیروئید، پاراتیروئید یا غدد فوق کلیوی
- سابقه جراحی کاهش وزن یا پیوند عضو
- درمان هورمونی برای سرطان سینه یا پروستات یا سابقه پریود نشدن
- بیماری سلیاک یا بیماری التهابی روده
- بیماری های خونی مانند مولتیپل میلوما
مصرف برخی از داروها عوارض جانبی ایجاد می کنند که ممکن است در نهایت موجب آسیب دیدن استخوانها و منجر به پوکی استخوان شود. به عنوان مثال استروئیدها، داروهای درمان سرطان سینه و داروهایی برای درمان تشنج استفاده می شوند. بنابراین اگر از این داروها استفاده می کنید، حتما با پزشک خود در خصوص خطر ابتلا به پوکی استخوان صحبت کنید.
برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری، موارد زیر را در نظر داشته باشید:
- عادات غذایی: اگر بدن شما کلسیم و ویتامین D کافی نداشته باشد، احتمال ابتلا به پوکی استخوان بیشتر خواهد بود.
- سبک زندگی :افرادی که سبک زندگی کم تحرک (غیرفعال) دارند بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند.
- مصرف دخانیات :سیگار خطر شکستگی را افزایش می دهد.
- مصرف الکل :مصرف الکل خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهد.
پوکی استخوان چگونه تشخیص داده می شود؟
آزمایش‌های تراکم مواد معدنی استخوان (BMD)، رایج ترین آزمایش هایی هستند که برای تشخیص پوکی استخوان تجویز می شوند. در این آزمایش از اشعه ایکس با مقادیر بسیار کمی انرژی تابشی برای تعیین میزان محکم بودن استخوان های ستون فقرات، لگن یا مچ دست استفاده می شود. اشعه ایکس معمولی، زمانی پوکی استخوان را تشخیص می دهد که بیماری به میزان زیادی پیشرفت کرده باشد. تمام زنان بالای 65 سال باید آزمایش تراکم استخوان انجام دهند.
پوکی استخوان چگونه درمان می شود؟
به طور معمول برای درمان پوکی استخوان از روش های درمانی همچون ورزش، مکمل های ویتامین، مواد معدنی و برخی از داروهای خاص استفاده می شود. روش های درمانی همچون ورزش و مکمل‌ها اغلب برای کمک به پیشگیری از پوکی استخوان پیشنهاد می‌شوند.
دسته های مختلفی از داروها برای درمان پوکی استخوان استفاده می شوند. بهترین روش درمان، بسته به شرایط فیزیکی هر فرد، متفاوت است و نمی توان یک درمان کلی را برای همه افراد بهترین تعیین کرد. رایج ترین داروهای مورد استفاده برای درمان پوکی استخوان بیس فسفونات ها نامیده می شوند. این دسته از داروها معمولا به صورت خوارکی یا تزریقی مصرف می شوند. برخی از این داروها عبارت هستند از:
- فوسامکس
- بونیوا
- اکتونل
هورمون درمانی
این درمان شامل استروژن و تستوسترون است. متأسفانه استروژن درمانی با افزایش خطر لخته شدن خون، بیماری قلبی و انواع خاصی از سرطان نیز مرتبط است. در مقابل، مردانی که هورمون های مردانگی کم تری دارند، درمان با تستوسترون برای افزایش تراکم استخوان به آنها توصیه می شود.
چگونه می توان از پوکی استخوان جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از ابتلا به پوکی استخوان، باید مراقب رژیم غذایی و سبک زندگی خود باشید. علاوه بر این، هورمون درمانی برای جبران هورمون های از دست رفته در زنان یائسه نیز، درمان تکمیلی است که به جلوگیری از ابتلا به این بیماری کمک زیادی می کند.
رژیم غذایی
برای داشتن استخوان های سالم و قوی، به یک رزیم غذایی سرشار از کلسیم نیاز دارید. یک فنجان شیر بدون چربی یا یک درصد چربی حاوی 300 میلی گرم کلسیم است. علاوه بر محصولات لبنی، از دیگر منابع کلسیم، ماهی سالمون، ماهی ساردین، کلم پیچ، کلم بروکلی، آب میوه ها و نان های غنی شده با کلسیم، انجیر خشک و مکمل های کلسیم هستند. در حالت کلی، بهتر است که برای تامین کلسیم مورد نیاز، از غذا و نوشیدنی های طبیعی استفاده کنید.
با این حال اگر تصمیم دارید از مکمل های کلسیم استفاده کنید، باید روزانه حداکثر 500 میلی گرم کلسیم مصرف کنید. زیرا بر اساس بررسی های انجام شده بدن در طی یک روز بیشتر از این مقدار را جذب نمی کند.
در کنار مصرف مکمل های کلسیم، حتما از ویتامین D هم استفاده کنید. زیرا این ویتامین توانایی بدن را برای جذب کلسیم افزایش می دهد. ویتامین D را می توان از قرار گرفتن در معرض نور خورشید چند بار در هفته یا با نوشیدن شیر غنی شده به دست آورد.
سبک زندگی
با داشتن یک سبک زندگی سالم، می توانید سرعت از بین رفتن استخوانها را کم کنید. برای شروع بهتر است که یک برنامه ورزشی منظم برای خود تعیین کنید. ورزش‌هایی که باعث می‌شوند ماهیچه‌های شما در برابر نیروی جاذبه مقاومت کنند (مانند پیاده‌روی، دویدن، ایروبیک و وزنه‌برداری) برای تقویت استخوانها بهترین هستند. از مصرف الکل و دخانیات دوری کنید و کافیئن زیاد را نیز از برنامه روزانه تان حذف کنید.
تفاوت استئوپنی با پوکی استخوان چیست؟
برخلاف پوکی استخوان، استئوپنی یک بیماری نیست. در استئوپنی تراکم استخوان فرد پایین است. درواقع استخوان های فرد به اندازه کافی متراکم نیستند اما آنقدری هم ضعیف نیستند که به عنوان پوکی استخوان در نظر گرفته شوند. در بسیاری از موارد، استئوپنی می تواند منجر به پوکی استخوان شود، بنابراین اگر پوکی استخوان دارید، باید اقداماتی را برای تقویت استخوان های خود انجام دهید.
کلام آخر
پوکی استخوان یکی از بیماری هایی است که اگر به موقع درمان نشود، ممکن است عوارض جدی برای فرد به همراه داشته باشد. این وضعیت موجب چندین شکستگی در نقاط مختلف بدن می شود که نه تنها دردناک هستند بلکه برای بهبود این شکستگی ها زمان زیادی نیاز است و منجر به عوارض دیگری می شود. به عنوان مثال، برای درمان شکستگی لگن فرد باید مدت زمان طولانی در رختخواب باشد که خطر لخته شدن خون، ذات الریه و سایر عفونت ها را افزایش می دهد.
با این حال خبر خوب این است که با داشتن تغذیه مناسب، ورزش منظم و مصرف داروهای مکمل می توانید به پیشگیری و درمان پوکی استخوان کمک کنید.
اگر فکر می کنید در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستید در اسرع وقت به متخصص ارتوپدی در درمانگاه شبانه روزی نوید سلامت در شرق تهران، مراجعه کنید.
