بیماری تب خونریزی‌دهنده کریمه-کنگو (CCHF)
تب خونریزی‌دهنده کریمه-کنگو (CCHF): علائم، پیشگیری و درمان بیماری خطرناک ویروسی
بیماری تب خونریزی‌دهنده کریمه-کنگو (CCHF) یک تهدید جدی برای سلامت عمومی، به ویژه در مناطق روستایی و جوامع مرتبط با دامپروری است. این بیماری ویروسی که نخستین بار در سال ۱۹۴۴ در کریمه شناسایی شد، با نرخ مرگ و میر ۱۰ تا ۴۰ درصد، نیازمند آگاهی و اقدامات پیشگیرانه فوری است. در این مقاله، به بررسی علائم CCHF، راه‌های انتقال، گروه‌های پرخطر و روش‌های پیشگیری می‌پردازیم تا از شیوع این بیماری مرگبار جلوگیری کنیم.
CCHF چیست؟ تاریخچه و مناطق شیوع
تب خونریزی‌دهنده کریمه-کنگو توسط ویروسی از خانواده بونیاویریده ایجاد می‌شود و از طریق گزش کنه هیالوما یا تماس با خون دام آلوده منتقل می‌شود. این بیماری در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری مانند آفریقا، خاورمیانه، آسیا و اروپای شرقی شایع است. در ایران، استان‌های مرزی شرقی و مناطق دامپرزی مانند سیستان و بلوچستان بیشترین موارد ابتلا را گزارش می‌دهند.
علائم تب کریمه-کنگو: از شروع تا مراحل پیشرفته
علائم CCHF معمولاً ۱ تا ۳ روز پس از گزش کنه یا ۵ تا ۶ روز پس از تماس با دام آلوده ظاهر می‌شود:
-
مرحله اولیه (روز ۱-۳):
-
تب ناگهانی بالای ۳۹ درجه
-
لرز، سردرد شدید، درد عضلانی و گردن درد
-
حالت تهوع، استفراغ و قرمزی چشم
-
-
مرحله خونریزی (روز ۳-۶):
-
خونریزی از لثه، بینی و زیرپوست (پتشی)
-
وجود خون در ادرار یا مدفوع
-
نارسایی کبد و کلیه در موارد حاد
-
⚠️ هشدار: ۳۰ درصد موارد منجر به مرگ می‌شود، به ویژه اگر بیمار پس از مشاهده خونریزی به مرکز درمانی مراجعه نکند.
راه‌های انتقال CCHF: چگونه ویروس منتشر می‌شود؟
-
تماس مستقیم با دام آلوده: ذبح، قطعه‌کردن گوشت یا تماس با خون دام‌های مبتلا (گاو، گوسفند، بز).
-
گزش کنه هیالوما: این کنه هم روی دام و هم در محیط روستایی (علف‌ها، طویله) زندگی می‌کند.
-
انتقال انسان به انسان: از طریق خون، ترشحات یا وسایل آلوده در مراکز درمانی.
-
مصرف گوشت نپخته: ویروس در گوشت تازه تا ۲۴ ساعت زنده می‌ماند، اما پختن در دمای ۵۶ درجه آن را از بین می‌برد.
گروه‌های پرخطر: چه کسانی بیشتر در معرض CCHF هستند؟
-
دامداران و کشاورزان (تماس روزانه با دام)
-
کارکنان کشتارگاه‌ها و قصابان (خطر انتقال از طریق ذبح غیربهداشتی)
-
پرسنل پزشکی (در صورت عدم استفاده از تجهیزات حفاظتی)
-
زنان خانه‌دار (تماس با گوشت آلوده هنگام پاک‌کردن یا طبخ)
📊 آمار هشداردهنده: طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، سالانه ۳۰۰ تا ۵۰۰ مورد CCHF در جهان ثبت می‌شود که ۸۰ درصد مربوط به مشاغل مرتبط با دام است.
پیشگیری از CCHF: ۷ اقدام کلیدی برای کاهش خطر
۱. استفاده از تجهیزات حفاظتی: دستکش ضخیم، عینک و ماسک هنگام ذبح دام یا تماس با گوشت تازه.
۲. کنترل کنه‌ها: سمپاشی دام‌ها و محیط‌های نگهداری با داروهای تأییدشده دامپزشکی.
۳. نگهداری گوشت در یخچال: ذخیره گوشت به مدت ۲۴ ساعت در دمای ۴ درجه سانتی‌گراد قبل از مصرف (ویروس در سرمای یخچال غیرفعال می‌شود).
۴. پخت کامل گوشت: حرارت بالا (بالای ۵۶ درجه) ویروس را از بین می‌برد.
۵. اجتناب از له کردن کنه: کنه را با موچین از پوست جدا کنید و محل گزش را ضدعفونی کنید.
۶. آموزش بهداشت به دامداران: شستشوی دست با آب و صابون پس از تماس با دام.
۷. قرنطینه بیماران: جداسازی مبتلایان در مراکز درمانی و استفاده از لباس مخصوص توسط کادر درمان.
درمان CCHF: آیا این بیماری واکسن دارد؟
متأسفانه واکسنی برای CCHF وجود ندارد و درمان اصلی مبتنی بر کنترل علائم است:
-
تجویز ریباویرین: این داروی ضدویروسی در مراحل اولیه مؤثر است.
-
جایگزینی مایعات و الکترولیت‌ها: برای جلوگیری از کم‌آبی ناشی از اسهال و استفراغ.
-
انتقال خون: در موارد خونریزی شدید.
⏳ نکته کلیدی: تشخیص سریع با آزمایش PCR خون در ۵ روز اول ابتدا، شانس بهبودی را افزایش می‌دهد.
سوالات متداول (FAQ) درباره CCHF
-
آیا CCHF از طریق هوا منتقل می‌شود؟
خیر. انتقال فقط از طریق تماس مستقیم با خون یا ترشحات است. -
آیا حیوانات خانگی مانند سگ و گربه ناقل هستند؟
خیر. کنه هیالوما عمدتاً روی دام‌های مزرعه زندگی می‌کند. -
دوره نهفتگی بیماری چقدر است؟
۱ تا ۱۳ روز (متوسط ۳ تا ۷ روز). -
آیا بهبودیافتگان مصونیت دائمی دارند؟
بله، آنتی‌بادی تولیدشده تا سال‌ها از ابتلای مجدد جلوگیری می‌کند.
نقش اطلاع‌رسانی در مهار CCHF
با توجه به فصل گرما و افزایش فعالیت کنه‌ها (اردیبهشت تا مهر)، آموزش جوامع روستایی و افزایش دسترسی به آزمایشگاه‌های تشخیصی ضروری است. رسانه‌ها با انتشار علائم هشداردهنده CCHF و تأکید بر خرید گوشت از مراکز مجهز به مهر دامپزشکی، می‌توانند نقش کلیدی در پیشگیری ایفا کنند.
با رعایت اصول بهداشتی و افزایش آگاهی، می‌توان از شیوع تب خونریزی‌دهنده کریمه-کنگو جلوگیری کرد. به یاد داشته باشید: پیشگیری، تنها سلاح مقابله با این بیماری مرگبار است! 🌱
