همه چیز درباره سنگ کلیه
سنگ کلیه رسوبات سختی هستند که به علت بالا رفتن غلظت املاح و نمک در ادرار به وجود می‌آیند. ایجاد این سنگ‌ها علل مختلفی دارد و ممکن است در کلیه یا مثانه دیده شوند. حرکت سنگ‌های کلیوی دردناک است، اما در صورت تشخیص به موقع، باعث آسیب دائمی به بدن نمی‌شود. چنانچه شخصی در معرض خطر تولید سنگ‌های کلیوی باشد، پزشک متخصص کلیه و مجاری ادراری می‌تواند راه‌هایی را برای پیشگیری از سنگ کلیه به او توصیه نماید.
برای بهره مندی از خدمات پزشکی در زمینه بیماری های مرتبط با کلیه و مجاری ادراری و سایر بیماری ها به درمانگاه شبانه روزی نوید سلامت واقع در شرق تهران مراجعه نمایید.
درمانگاه شبانه روزی نوید با کادر پزشک متخصص و مجرب در شرق تهران از تشخیص تا درمان انواع بیماری همراه شماست.
علائم سنگ کلیه
سنگ کلیه تا وقتی حرکت نکند و ثابت باشد، علامت خاصی ندارد. مشکل از زمانی شروع می شود که سنگ در کلیه شروع به جابه‌جا شدن می کند یا به سمت میزنای (لوله‌ای که هر کلیه را به مثانه وصل می‌کند) به راه می‌افتد. در این صورت، برخی یا همه موارد زیر مشاهده می‌شود:
- درد شدید و مداوم در پهلو و پشت، پایین‌تر از سطح دنده‌ها که ممکن است تا پایین شکم هم تیر بکشد
- سوزش ادرار
- تغییر رنگ ادرار به صورتی، قرمز یا قهوه‌ای
- ادرار بدبو یا تیره
- حالت تهوع و استفراغ
- احساس نیاز مداوم به دفع ادرار
- افزایش تعداد نوبت‌های دفع ادرار
- تب و لرز در صورت وجود عفونت
- کم شدن حجم ادرار
با جابه‌جا شدن سنگ در مجاری ادرار، محل و شدت درد سنگ کلیه تغییر می‌کند.
علل به وجود آمدن سنگ کلیه
سنگ کلیه معمولا یک علت مشخص ندارد اما عواملی وجود دارند که احتمال به وجود آمدن سنگ کلیه را بیشتر می‌کنند. به طور کلی، وقتی غلظت برخی مواد که می‌توانند بلور تشکیل دهند (مانند کلسیم، اسید اوریک و اُگزالات) در ادرار افزایش پیدا می‌کنند، سنگ کلیه تشکیل می‌شود. در حالت عادی، موادی در ادرار وجود دارند که از چسبیدن مولکول‌ها به همدیگر و تشکیل بلور جلوگیری می‌کنند. اما درصورتی که این مواد در ادرار کم باشند روند تولید سنگ تسریع پیدا می کند.
انواع سنگ کلیه
در صورتی که نوع یا جنس سنگ کلیه را بدانیم، علت تشکیل سنگ را بهتر تشخیص می دهیم و پزشک متخصص بهتر می‌تواند برای پیشگیری از تشکیل دوباره آن، ما را راهنمایی کند.
انواع سنگ کلیه به لحاظ ترکیبات تشکیل دهنده به شرح زیر هستند:
سنگ کلسیمی
بیشتر سنگ‌های کلیه از جنس کلسیم هستند و بیشتر از همه از جنس اُگزالات کلسیم. اگزالات یک ماده طبیعی است که هم در برخی غذاها وجود دارد و هم در کبد تولید می‌شود. برخی سبزیجات، میوه‌ها، مغزیجات و شکلات حاوی مقدار زیادی اگزالات هستند.
علاوه بر غذاهایی که استفاده می کنیم، خوردن دوز بالای ویتامین د و برخی جراحی‌های روده هم غلظت کلسیم و اگزالات را در ادرار زیاد می‌کند.
سنگ کلیه ممکن است از جنس فسفات کلسیم هم باشد. برخی تغییرات در سوخت و ساز بدن، برخی سردردهای میگرنی و یک داروی ضدصرع به نام توپیرامات ممکن است موجب ایجاد این نوع سنگ کلیه شود.
سنگ ستراویتی
این نوع سنگ کلیه در پاسخ به یک عفونت ایجاد می‌شود مانند عفونت دستگاه ادراری. این سنگ می‌تواند به سرعت بزرگ شود و معمولا اندازه بزرگی دارد؛ به همین دلیل حرکت نمی‌کند و علامت زیادی ندارد.
سنگ اسید اوریکی
اگر شخصی مایعات کمی مصرف کند ولی بدنش آب زیادی از دست بدهد، احتمال ایجاد این نوع سنگ در کلیه شخص بالا می‌رود. در کسانی که رژیم غذایی سرشار از پروتیین دارند و همچنین در افرادی که اسید اوریک خون بالا (نقرس) دارند هم ممکن است به این نوع سنگ کلیه دچار شوند.
سنگ سیستینی
افرادی که به یک اختلال ارثی مبتلا هستند که در آن، ماده خاصی به نام سیستین را بیشتر از حد معمول در ادرار دفع می‌کنند، به این نوع سنگ کلیه دچار می شوند.
تشخیص سنگ کلیه
در صورت بروز علائم سنگ کلیه باید به پزشک متخصص بیماری‌های مجاری ادرار مراجعه کرد.
دکتر ممکن است آزمایش خون (برای اندازه‌گیری سطح کلسیم و اسید اوریک)، آزمایش ادرار، سونوگرافی، رادیوگرافی (ساده یا تخصصی) یا سی‌تی‌اسکن درخواست نماید.
درمان سنگ کلیه
روش‌های درمانی مختلفیی برای سنگ کلیه وجود دارد که پزشک معالج بر اساس اندازه سنگ کلیه، روش مناسب را برمی‌گزیند.
درمان سنگ کلیوی کوچک
سنگ‌های کلیوی ریز نیاز به درمان تهاجمی مانند سنگ‌شکن ندارند و به طور معمول با انجام کارهای زیر دفع می‌شوند:
- نوشیدن آب فراوان (روزانه دو تا سه لیتر)
- داروهای مسکن غیرنسخه‌ای طبق مشورت با دکتر داروساز
- داروهای نسخه‌ای شل‌کننده عضلات میزنای، بنا به تجویز پزشک معالج
درمان سنگ کلیوی بزرگ همزمان با سایر بیماری‌ها
برخی از سنگ‌های کلیوی درشت هستند و از طریق روش‌های گفته شده در بالا دفع نمی‌شوند و یا با خونریزی یا عفونت دستگاه ادراری همراه هستند؛ این سنگ‌ها شاید به درمان‌های زیر نیاز پیدا کنند:
- سنگ‌شکنی با دستگاهی که امواج صوتیِ آن، سنگ کلیه را خرد می‌کند.
این کار حدود ۴۵ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد و ممکن است کمی درد داشته باشد و به همین دلیل ممکن است یک آرامبخش یا بیهوشی خفیف به فرد داده شود.
- جراحی کلیه برای برداشتن سنگ‌های بسیار بزرگ
- استفاده از آندوسکوپی (فرستادن لوله باریک حاوی نور به نام اورتروسکوپ از مجرای ادرار و مثانه) برای پیدا کردن سنگ در میزنای و خرد کردن آن با ابزار ویژه.
این کار تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.
- جراحی غده پاراتیرویید (در مواردی که پرکاری این غده عامل ایجاد سنگ کلیه است)
پیشگیری از سنگ کلیه
ایجاد تغییراتی در شیوه زندگی و استفاده از برخی داروها می‌توانند به پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه کمک کند.
تغییر شیوه زندگی برای پیشگیری از سنگ کلیه
کارهای زیر برای پیشگیری از این بیماری مفید است:
- نوشیدن آب فراوان در طول روز به اندازه‌ای که احساس تشنگی نداشته باشیم و ادرار بی‌رنگ یا به رنگ زرد روشن باشد. در هوای گرم لازم است آب بیشتری بنوشیم.
- غذاهای پر اگزالات را در حد تعادل استفاده کنیم. ریواس، چغندر، اسفناج، مغزیات، چای، شکلات و محصولات سویا دارای اگزالات فراوانی هستند.
- در رژیم غذایی خود از نمک و پروتئین حیوانی کمتری استفاده کنیم.
- به خوردن غذاهای سرشار از کلسیم ادامه دهیم اما در خوردن مکمل حاوی کلسیم محتاط باشیم.
کلسیم موجود در غذاها احتمال ایجاد سنگ کلیه را بالا نمی‌برند، اما مصرف بیش از حد مکمل کلسیم می تواند احتمال ایجاد سنگ کلیه را بالا ببرد.
به طور کلی بهتر در این مورد با یک کارشناس تغذیه مشورت کنیم.
دارو برای پیشگیری از سنگ کلیه
این داروها میزان نمک‌ها و املاح معدنی در ادرار را تنظیم می‌کنند و پزشک معالج بر پایه نوع سنگ دفع شده داروی مناسب را تجویز می‌نماید. به عنوان مثال شاید پزشک معالج برای پیشگیری از سنگ کلسیمی داروی افزایش‌دهنده ادرار از خانواده تیازیدها را تجویز کند یا بنا به صلاحدید پزشک برای پیشگیری از سنگ ستراویتی، دوز کمی آنتی‌بیوتیک برای مدت زمان طولانی لازم باشد.
با مراجعه به درمانگاه شبانه روزی نوید سلامت در شرق تهران از خدمات مشاوره و پزشکی، از پیشگیری تا درمان بیماری سنگ کلیه بهره مند شوید.
