آنچه باید در مورد آمبولی ریه بدانید!
آمبولی ریه زمانی اتفاق می‌افتد که یک لخته خون در بدن حرکت کند و وارد ریه ها شود و در اثر آن یک شریان ریوی، مسدود شود. در بیشتر موارد، لخته خون از یک سیاهرگ عمیق در ساق پا شروع به حرکت می کند و به سمت ریه می‌رود. در چنین حالتی شخص باید سریع به پزشک مراجعه نماید و تحت درمان باشد.
با مراجعه به کلینیک شبانه روزی نوید سلامت در شرق تهران، از خدمات تخصصی پزشکی مرتبط با بیماری های ریوی و سایر بیماری ها بهره مند شوید.
در ادامه این مطلب با ما همراه باشید تا در مورد علل، علائم و درمان بیماری آمبولی ریه بیشتر توضیح دهیم.
آمبولی ریه چیست؟
آمبولی ریه یک انسداد داخل عروقی در یکی از رگ‌های ریه است که معمولاً در اثر لخته، ایجاد می‌شود. منبع لخته اغلب لخته دیگری است که در وریدهای پا ایجاد شده است. آمبولی ریه می تواند یک بیماری تهدید‌کننده باشد زیرا؛ انسداد ناشی از لخته، ممکن است جریان خون به ریه‌ها را مسدود کند. با این وجود، درمان سریع می تواند تا حد زیادی خطر مرگ را کاهش دهد و به بهبودی کامل منجر شود.
علائم آمبولی ریه
علائم آمبولی ریه، بسته به اینکه چه مقدار از ریه درگیر شده است، اندازه لخته‌ها و اینکه آیا شما بیماری زمینه‌ای ریوی یا قلبی دارید یا خیر، می‌تواند متفاوت باشد.
به طور کلی علائم رایج آمبولی ریه عبارتند از:
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- غش کردن
- سرفه‌ی خونی
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- سبکی سر یا سرگیجه
- تعریق بیش از حد
- تب
- درد یا تورم ساق پا، یا هر دو، معمولاً در پشت ساق پا
- پوست مرطوب یا تغییر رنگ داده که سیانوز نامیده می‌شود.
علل آمبولی ریه
آمبولی ریه زمانی اتفاق می‌افتد که توده‌ای از مواد، اغلب یک لخته خون، در شریان ریه‌ها گیر کرده و جریان خون را مسدود کند. لخته‌های خون معمولاً از وریدهای عمقی پاها می‌آیند، وضعیتی که به عنوان ترومبوز ورید عمقی نیز شناخته می‌شود.
در بسیاری از موارد، لخته‌های متعدد دارند. بخش‌هایی از ریه که توسط هر شریان مسدود شده نمی‌تواند خون دریافت کند و ممکن است قسمتی که از ریه بمیرد. این اتفاق به عنوان انفارکتوس ریوی هم شناخته می شود. این امر باعث می‌شود ریه فرد در اکسیژن رسانی به بقیه بدن را دچار مشکل شود.
گاهی اوقات، انسداد رگ‌های خونی توسط موادی غیر از لخته‌های خون ایجاد می‌شود، مانند:
- چربی از داخل یک استخوان بلند شکسته
- بخشی از تومور
- حباب‌های هوا
به طور کلی علل آمبولی ریه عبارت‌اند از:
- داشتن سرطان فعال یا درمان سرطان
- سن بالای شصت سال
- بی‌حرکتی طولانی مدت (بیش از ۷۲ ساعت)
- سیگار کشیدن
- بیماری که در بخش مراقبت‌های ویژه است.
- بیماری ترومبوفیلیک شناخته شده (اختلالات انقعاد شدید خون)
- چاقی (شاخص توده بدنی بیش از ۳۰ کیلوگرم بر متر مربع)
- داشتن سابقه VTE (ترومبوآمبولی) در بیمار یا یکی از بستگان درجه یک
- استفاده از داروهای ضد بارداری یا داروهای هورمونی حاوی استروژن
- نارسایی وریدی
- وجود یک یا چند بیماری مهم همراه (بیماری مزمن قلبی، بیماری های متابولیک، غدد درون ریز یا تنفسی، عفونت های حاد، بیماری های التهابی)
- باردار شدن یا زایمان در عرض شش هفته
- وجود جراحی ارتوپدی (تعویض کامل مفصل ران، تعویض کامل زانو و شکستگی لگن)
- جراحی غیر ارتوپدی (جراحی عمومی، شکم، زنان، قفسه سینه، تناسلی، تروما و سرطان)
عوامل خطری که احتمال آمبولی ریه را بالا می‌برد
اگرچه بدن هر کسی ممکن است لخته‌های خونی ایجاد کند که منجر به آمبولی ریه شود، عوامل خاصی می‌توانند خطر ابتلا را افزایش دهند. این عوامل خطر عبارتند از:
- سابقه لخته شدن خون در شخص و یا یکی از خویشاوندان، مانند والدین یا خواهر و برادر
- بیماریهای قلب و عروق، به ویژه نارسایی قلبی
- برخی از سرطان‌ها – به ویژه سرطان‌های مغز، تخمدان، لوزالمعده، روده بزرگ، معده،سرطان ریه،کلیه و سرطان‌های دیگری که گسترش یافته‌اند.
- شیمی درمانی
- در صورت داشتن سابقه شخصی یا خانوادگی سرطان سینه و مصرف تاموکسیفن یا رالوکسیفن (Evista) خطر لخته شدن خون در شما بیشتر است.
- جراحی یکی از دلایل اصلی لخته شدن خون است. به همین دلیل ممکن است قبل و بعد از جراحی های بزرگ مانند تعویض مفصل، برای جلوگیری از لخته شدن دارو تجویز شود.
- برخی از اختلالات ارثی احتمال لخته شدن خون را افزایش می‌دهد.
- بیماری های کلیوی نیز می‌تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد.
- ویروس کرونا (COVID-19)
- عدم فعالیت برای مدت طولانی
- سفرهای طولانی
- اضافه وزن داشتن
- مکمل استروژن موجود در قرص‌های ضدبارداری و در درمان جایگزینی هورمونی
آمبولی ریه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
علائمی مانند درد ناگهانی در قفسه سینه یا تنگی نفس، ممکن است دلایل دیگری مانند حمله قلبی یا ذات الریه داشته باشد. در صورت بروز چنین علائمی، فورا با 115 و یا ۱۱۲ تماس بگیرید تا علت آن مشخص شود. همچنین در صورت وجود شک، ابتدا پزشک(متخصص ریه در شرق تهران) با یک معاینه دقیق، وضعیت بیمار را بررسی می‌کند. در روند تشخیص، آزمایشات مختلفی انجام می‌شود که در مجموع منجر به تشخیص می‌شود، از جمله:
- آزمایش خون (تست دی دیمر)
- الکتروکاردیوگرام (ECG)
- معاینه سونوگرافی عروق پا و قلب یا معاینه ریه‌ها با سی تی آنژیوگرافی ریه (CTPA)
درمان آمبولی ریه
درمان آمبولی ریه، معمولا به وضعیت پایداری گردش خون و شدت علائم بستگی دارد. از لحظه‌ای که شخصی مشکوک به آمبولی ریه تشخیص داده می‌شود، قبل از اینکه نتایج آزمایش لازم برای تشخیص قطعی به دست آید، به بیمار داروهای ضد انعقاد داده می‌شود. اگر آزمایش‌ها وجود آمبولی ریه را تأیید کرد، بسته به شرایط، درمان حداقل ۳-۶ ماه ادامه می‌یابد و انتظار بهبودی کامل در این مدت از بیمار می رود. به ندرت ممکن است برای برداشتن لخته از ریه به جراحی نیاز باشد.
روند درمان در صورت گردش خون پایدار
اگر گردش خون ثابت باشد، بیمار معمولاً چند روز در بیمارستان می‌ماند و داروهای ضدانعقاد دریافت می‌کند. داروها از لخته‌شدن خون جلوگیری می‌کنند و از بزرگ‌تر شدن لخته‌ها یا تشکیل لخته‌های خون جدید جلوگیری می‌کنند. به این ترتیب بدن می‌تواند به‌تدریج لخته موجود را رفع کند.
روند درمان در صورت گردش خون ناپایدار
بیماران با گردش خون ناپایدار از همان ابتدا تحت مراقبت‌های ویژه قرار می‌گیرند. در این صورت از اقدامات مختلفی مانند تزریق، تهویه مکانیکی و داروهای اضافی برای حمایت از تنفس و گردش خون استفاده می‌شود. علاوه بر این، درمان با داروهای ضدانعقاد اغلب بلافاصله، حتی قبل از تکمیل تشخیص، شروع می‌شود.
در صورت امکان، لخته خون با ترومبولیز حل می‌شود. ترومبولیز، تجزیه لخته‌های خونی است که با استفاده از دارو در رگ‌های خونی ایجاد می‌شود.
سپس آمبولی را می‌توان با جراحی کم تهاجمی درمان کرد. کاتتر یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر است که از طریق رگ‌های خونی به داخل شریان ریوی مسدود شده، رانده می‌شود. سپس، تلاش برای از بین بردن لخته انجام می‌شود. همچنین ممکن است داروها از طریق کاتتر برای حل‌کردن لخته‌های خون به صورت موضعی تجویز شوند.
درمان بعد از بهبودی آمبولی ریه
پس از برطرف‌شدن آمبولی ریه، پزشکان معمولاً چند ماه درمان با داروهای ضدانعقاد را توصیه می‌کنند. برای جلوگیری از بروز ترومبوز (ایجاد لخته در عروق سالم)، ممکن است مصرف طولانی مدت این داروها توصیه شود.
عوارض آمبولی ریه
همانطور که قبلا گفتیم آمبولی ریه می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد. حدود یک سوم افراد مبتلا به آمبولی ریه تشخیص داده نشده و درمان نشده زنده نمی‌مانند. با این حال، زمانی که این بیماری به موقع تشخیص داده و درمان شود، این تعداد به طور چشمگیری کاهش می‌یابد.
آمبولی ریوی همچنین می‌تواند منجر به فشار خون ریوی شود، وضعیتی که در آن فشار خون در ریه ها و سمت راست قلب بیش از حد بالاست. هنگامی که در شریان‌های داخل ریه انسداد وجود دارد، قلب باید سخت‌تر کار کند تا خون را از طریق آن رگ‌ها عبور دهد. این مشکل باعث افزایش فشار خون و در نهایت ضعیف شدن قلب می‌شود.
در موارد نادر، لخته‌های کوچکی در ریه باقی می‌ماند و به مرور زمان در شریان‌های ریوی زخم ایجاد می‌شود. این اتفاق، جریان خون را محدود می‌کند و منجر به فشار خون مزمن ریوی می‌شود.
پیشگیری از آمبولی ریه
جلوگیری از ایجاد لخته در وریدهای عمقی پاها به جلوگیری از آمبولی ریه کمک می‌کند. به همین دلیل، اتخاذ اقدامات پیش گیری کننده مشابهی برای جلوگیری از لخته شدن خون ممکن است صورت پذیرد، از جمله:
رقیق‌کننده‌های خون (ضد انعقادها)
این داروها اغلب به افرادی که در معرض خطر لخته شدن خون هستند قبل و بعد از جراحی داده می‌شود. همچنین، اغلب به افرادی که با شرایط پزشکی خاصی مانند حمله قلبی، سکته مغزی یا عوارض سرطان در بیمارستان بستری می‌شوند، داده می‌شوند.
جوراب‌های فشرده سازی
جوراب‌های فشرده به طور پیوسته پاها را منقبض می‌کنند و به رگ‌ها و ماهیچه‌های ساق پا کمک می‌کنند تا خون را به‌طور مؤثرتر حرکت دهند. آنها روشی ایمن، ساده و ارزان را برای جلوگیری از تجمع خون در پاها در حین و بعد از جراحی ارائه می‌دهند.
ارتفاع پا
بالا بردن پاها در صورت امکان و در طول شب می‌تواند بسیار موثر باشد. می‌توانید به کمک یک شئ، کف تخت خود را 10 تا ۱۵ سانتی متر بالا بیاورید.
فعالیت بدنی
شروع فعالیت بدنی در اولین فرصت پس از جراحی می‌تواند به جلوگیری از آمبولی ریه و تسریع بهبودی کمک کند. این یکی از دلایل اصلی است که ممکن است به بیمار پیشنهاد شود که حتی در روز عمل جراحی، برخیزد و علیرغم درد در محل برش جراحی، راه برود.
فشرده‌سازی پنوماتیک
دستگاه های فشرده سازی پنوماتیک جهت کمک به جلوگیری از لخته شدن خون در وریدهای عمقی پاها استفاده می شود. این دستگاه ها از کاف هایی در اطراف پاها استفاده می کنند که با هوا پر می شود و پاهای شما را فشار می دهد. این کار با افزایش جریان خون وریدهای پا به جلوگیری از لخته شدن خون کمک می کند.
پیشگیری در سفر
خطر لخته شدن خون در سفر کم است اما با افزایش سفرهای طولانی مدت افزایش می‌یابد. اگر قبل از سفرهای طولانی مدت، نگرانی در این مورد دارید، با پزشک خود صحبت کنید. پزشک ممکن است برای کمک به جلوگیری از لخته شدن خون در طول سفر، موارد زیر را پیشنهاد دهد:
- به مقدار زیاد مایعات بنوشید. آب بهترین مایع برای جلوگیری از کم‌آبی بدن است که می‌تواند به جلوگیری از ایجاد لخته‌های خون کمک کند. از مصرف الکل که باعث از دست دادن مایعات می شود، خودداری کنید.
- درسفرهای هوایی طولانی مدت،هر ساعت یا بیشتر در کابین هواپیما حرکت کنید.
- اگر در حال رانندگی هستید، هر چند وقت یکبار توقف کنید و چند بار در اطراف ماشین قدم بزنید. چندبار زانوهای خود را خم کنید.
- در صندلی خود حرکت کنید. با مچ پا خم شوید و حرکات دایره‌ای انجام دهید و هر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه انگشتان پا را بالا و پایین بیاورید.
- جوراب ساق بلند بپوشید. پزشک ممکن است این موارد را برای کمک به تقویت گردش خون و حرکت مایع در پاها توصیه کند.
- جوراب‌های فشرده در طیف وسیعی از رنگ‌ها و بافت‌های شیک موجود هستند. حتی وسایلی وجود دارد که به آنها جوراب ساق بلند می‌گویند که به فرد در پوشیدن جوراب کمک می‌کند.
چه زمانی مراجعه به پزشک ضرورت دارد؟
اگر در شرق تهران هستید و دچار تنگی نفس غیر قابل توضیح، درد قفسه سینه یا غش شدید، فوراً به متخصص ریه در شرق تهران مراجعه کنید.
پزشکان و متخصصان کلینیک شبانه روزی نوید در شرق تهران ، از تشخیص تا درمان آمبولی ریه همراه شما هستند.
